آموزش فن بیان کودکان؛ تکنیک‌های مهم و علمی!

دقت کرده‌اید بعضی از کودکان در جمع‌های چند نفره، چه قدرت بیان بالایی دارند؟ همیشه برای خود من سؤال بود که چطور قدرت فن بیان کودکان بعضی از اقوام این‌قدر بالاست است و به چه شکلی می‌توانم مهارت بیان برادران کوچک خودم را مثل آن‌ها ارتقا بدهم؟ این سؤال بی‌جواب چند سالی در ذهنم باقی مانده بود تا اینکه دست بر قضا، امروز نوشتن مقاله فن بیان کودکان در سایت بیشتر از یک نفر، به من محول شد. با توجه به علاقه یا بهتر است بگویم نیازی که خودم به کسب دانش در مورد این موضوع دارم، مطمئن باشید مطالبی که در این مقاله در اختیارتان می‌گذارم، ارزشمند است.

این مقاله به 2 بخش تقسیم شده. بخش اول در مورد چیستی فن بیان کودکان، اهمیت آن و موضوعات پایه‌ای است و بخش دوم در مورد ترفندهای افزایش فن بیان کودکان! پس در ادامه با ما همراه باشید.

تعریف فن بیان کودکان چیست؟

برای درک بهتر، پیشنهاد می‌کنم دو ویدیو پایین که از شرکت کنندگان در دوره فن بیان کودکان گرفته شده را مشاهده کنید:

همانطور که مشاهده کردید، کودک با کمترین حد از استرس و البته به بهترین شکل ممکن، در حال بیان جملات مورد نظر است. در نظر داشته باشید که فعلا به دلیل شرایط قرنطینه، این آموزش های به صورت غیرحضوری و  در قالب وبینار برگزار می‌شود.

• مطلب مرتبط: فن بیان چیست و چه کاربردهایی دارد؟ + روش تقویت این مهارت!

آیا فن بیان کودکان ذاتی است؟

بیایید خودمانی باشیم: بله! خیلی از کودکان از همان ابتدایی که شروع به صحبت کردن می‌کنند، تفاوت‌هایی با همسنی‌های خودشان دارند. مثلا یکی از اقوام ما، کودک 6 ساله‌ای دارد که بدون هیچ ترسی در یک جمع بزرگ از فامیل صحبت می‌کند. شاید باورتان نشود اما خود من شاید اعتماد به نفس و مهارت صحبت کردن در این جمع آن هم با چنین کیفیتی را نداشته باشم.

بنابراین می‌توان گفت خیلی از کودکان به شکل ذاتی استعداد خوب و مسلط صحبت کردن دارند. اما یک نکته مهم هم وجود دارد: اینکه خیلی از کودکانی که توانایی صحبت در جمع را ندارند، نه به دلیل نبود استعداد بلکه به دلیل رفتار نامناسب والدین است که به چنین مشکلی دچار شده‌اند. همان زمانی که با امر و نهی‌های دائمی سعی در تربیت فرزندتان کرده‌اید، دقیقا زمانی بوده است که با کشتن اعتماد به نفس او، مانع بهبود مهارت فن بیانش شده‌اید. در هر حال در این مقاله قرار نیست به دنبال مقصر باشیم، بلکه به دنبال راهکاری برای افزایش فن بیان کودکان هستیم.

این فیلم از ندا سعادتی، مدرس فن بیان کودکان را تماشا کنید:

اگر کودک ما استعداد نداشته باشد، نمی‌تواند خوب صحبت کند؟

تا همین چند سال پیش من هم تصور می‌کردم انسان برای موفق شدن در هر کاری نیاز به استعداد دارد. این باور محدود کننده مدت‌ها باعث جلوگیری از رشد و پیشرفتم شده بود تا اینکه با شرکت در یکی از کلاس‌های آموزشی مجموعه بیشتر از یک نفر، این جمله تاثیرگذار از استاد بهرام پور را شنیدم: استعداد تعیین کننده نیست! افرادی که استعداد کمتری دارند، برای رسیدن به موفقیت صرفا نیاز به تلاش بیشتر دارند!

بگذارید یک مثال بزنم: خیلی‌ها از استعداد بالای کریستیانو رونالدو در فوتبال صحبت می‌کنند و موفقیتش را به این استعداد گره می‌زنند. اما همانطور که در مقاله موفقیت بدون پارتی هم گفتم، جالب است که تا الان چند نفر از هم تیمی‌های او به این موضوع اقرار کرده‌اند که رونالدو همیشه قبل از همه در زمین تمرینات حاضر می‌شود و به عنوان آخرین فرد از زمین خارج می‌شود! این یعنی بخش اعظم موفقیت‌هایش را مدیون تمریناتش است.

بنابراین اگر کودک شما فن بیان بالایی ندارد، به این معنی نیست که قرار است تا آخر عمرش به این شکل باقی بماند. بلکه او هم با شرکت در کلاس‌های آموزشی، با تمرین کردن و البته به کمک شما، می‌تواند مثل یک فرد زبده و به شکل قدرتمند در جمع صحبت کند. بنابراین اولین قدم برای یادگیری فن بیان کودکان، تغییر این باور غلط است که موفقیت به استعداد گره خورده و خب حرف درست این است: موفقیت با تلاش رابطه مستقیم دارد!

• مطلب مرتبط: استعداد یا تلاش؟ تحقیقات علمی چه می گویند؟

فن بیان کودکان به مرور بهبود پیدا می‌کند؟

باز هم اگر بخواهم صادق باشم، جواب مثبت است. قطعا همانطور که من و شما هم در کودکی آنچنان فن بیان بالایی نداشتیم و به مرور بیان بهتری پیدا کردیم، کودکان هم در مسیر بزرگ شدن، به مرور بیان بهتری پیدا خواهند کرد. اما یک نکته مهم و پنهان اینجا وجود دارد:

تا زمانی که قرار است فن بیان کودک شما افزایش پیدا کند، باید چقدر فرصت از دست بدهد؟ از چه تعداد دوستی و رابطه صرف نظر کند؟ بیخیال چند موقعیت برای نشان دادن خودش بشود و اصلا باید چقدر از اعتماد به نفس و عزت نفسش را از دست بدهد؟

علاوه بر این باید این نکته را هم بدانیم که مطمئنا چیزهایی که قرار است یک کودک با تمرین‌های فن بیان کودکان یاد بگیرد، آن چیزهایی نیست که به مرور و با افزایش سن بیاموزد. پس فکر می‌کنم تمرین و تلاش برای بهبود بیان، انتخاب بهتری است.

• مطلب مرتبط: معرفی 14 مورد از بهترین تمرینات عملی فن بیان

دلیل فن بیان کم کودکان چیست؟

همانطور که بالاتر هم گفتم، قرار نیست با بررسی این نکات به دنبال مقصر باشیم و بگوییم که فن بیان ضعیف کودک ما تقصیر فلان شخص یا حتی خودمان است. اما به طور کلی، اینها دلایل ضعف کودک در فن بیان است: خجالتی بودن کودک شما که اغلب هم از رفتارهایی سرچشمه می‌گیرد که در کودکی تجربه کرده،

1. اعتماد به نفس وعزت نفس پایین کودک: عزت نفس و اعتماد به نفس یک موضوع به شدت تاثیرگذار در فن بیان کودکان هستند.
2. دایره لغات کم: یعنی کودک شما با کلمات کمی برای صحبت کردن آشنایی دارد،
3. تمرین کم: مطمئنا زمانی که کودک شما در طول روز اغلب در حال بازی کردن با رایانه است و ارتباطات اجتماعی کمی دارد، نباید از او انتظار فن بیان بالایی داشته باشید.

نشانه‌های ضعف کودکان در فن بیان چیست؟

در ادامه، مهم‌ترین نشانه‌های ضعف کودکان در فن بیان را به شما توضیح می‌دهم. اگر چنین نشانه‌هایی در فرزند خودتان مشاهده می‌کنید، باید برای بهبود فن بیانش دست به کار شوید:

1. ارتباطات کم: فرزند شما در پیدا کردن دوست‌های جدید مشکل دارد،
2. توانایی کم در شروع مکالمه: در اغلب مواقع فرزند شما از صحبت کردن با دیگران طفره می‌رود. مخصوصا زمانی که بخواهد با تلفن صحبت کند.
3. اعتماد به نفس پایین در جمع همسالان: کودک شما زمانی که در میان همسالان خودش قرار می‌گیرد، اعتماد به نفس صحبت کردن و مکالمه با دیگران را ندارد.

بازی‌های بهبود فن بیان کودکان

در اینجا قبل از اینکه سراغ راهکارهای ریشه‌ای برای بهبود فن بیان کودکان برویم، چند بازی کم خرج و ساده برایتان طراحی و معرفی کرده‌ایم. به این چند نکته مهم در بازی‌های آموزش فن بیان کودکان توجه کنید:

• هدف از انجام این بازی­‌ها، کسب مهارت است، لذا نباید انتظار داشته باشیم که با انجام تنها چند مرحله بازی، فرزند ما به نقطه قابل قبول برسد. بنابراین نیاز است برای انجام بازی­‌های مهارتی، بازه زمانی مناسب و بلند مدتی را در نظر بگیریم به نحوی که انجام بازی مداومت داشته باشد.
• در هر یک از بازی­‌هایی که معرفی می­‌شوند، می‌­توان بعد از مدتی پیچیدگی‌­های بیشتری را به آن­ها اضافه کرد.
• سعی شود بازی­‌ها به صورت گروهی با هم­بازی­‌های فرزندتان انجام شود. البته بزرگترها نیز می­‌توانند در بازی شرکت کنند.

با این توضیحات، به معرفی تعدادی از بازی‌­هایی که توسط مجموعه­ بیشتر از یک نفر، ویژه آموزش فن بیان کودکان طراحی شده می­‌پردازیم.

بازی اول فن بیان کودکان: داستان­ سازی با استفاده از تصاویر چندتایی

در این بازی تعدادی تصویر را انتخاب کرده، به کودک می­‌دهیم و از او می­‌خواهیم با استفاده از این تصاویر، خیلی سریع یک داستان کوتاه و ساده بسازد و تعریف کند. این بازی به کودک کمک می­‌کند تمامی ظرفیت دایره لغات خود را به کار گرفته و از واژه­‌هایی که تاکنون آموخته است استفاده کند.

همچنین از آنجایی که بازی به صورت گروهی با هم­بازی­‌ها و یا بزرگترها انجام می‌­شود، فرزند ما لغات و اصطلاحات جدیدی نیز می­‌آموزد. از طرفی، تعریف کردن داستان ساخته شده، قدرت بیان و تکلّم را تقویت کرده و پس از مدتی باعث از بین رفتن استرس و کاهش کم­‌رویی خواهد شد.

بازی دوم فن بیان کودکان: من پادشاه/ملکه هستم

هدف از انجام این بازی این است که فرزند ما به بیان و گفتار آن­چه در ذهنش می­‌گذرد ترغیب شود. شرکت­ کنندگان در این بازی، به نوبت خود را پادشاه و یا ملکه تصور کرده و آن­چه را که در این مقام از ذهنشان می­گذرد و یا آرزوی انجامش را داشتند به عنوان فرمان، اعلام می­‌کنند.

بازی سوم فن بیان کودکان: گزارشگری

این بازی برای کودکان و نونهالان بسیار جذاب خواهد بود. در این بازی از شرکت­ کنندگان می­‌خواهیم که هر یک از آن­ها، خود را خبرنگار و یا گزارش گر تصور کرده و رویداد، حادثه، شرایط و یا موقعیتی را توصیف کرده و گزارش دهند.

پیشنهاد می­‌کنم در صورت امکان، از میکروفن دستی بعنوان ابزار بازی استفاده کنید و از فرزندتان بخواهید که میکروفن را در دست گرفته و صحبت کند. بازی گزارش­گری، هوش کلامی کودکان را افزایش می­دهد و تأثیر بسیار زیادی در غلبه بر کم­رویی دارد.

بازی چهارم فن بیان کودکان: اشیا و اجزا

از آنجایی که یکی از مهم‌­ترین اصول در مهارت­‌های ارتباطی به ویژه در حوزه فن بیان کودکان، تصور ذهنی است لذا پایه و اساس بازی­­‌های طراحی شده به خصوص بازی اشیاء و اجزا، تصور و تجسم است. در این بازی هر یک از شرکت کنندگان خود را به جای یک شیء و یا جزئی از یک وسیله تصور کرده و از زبان آن شروع به حرف زدن می­ کنند. برخی از بهترین گزینه‌ها برای این کار عبارتند از: پای عروسک، چرخ ماشین اسباب بازی و یا هر وسیله دیگری که فرزند ما ارتباط بیشتری با آن دارد.

بازی پنجم فن بیان کودکان: جمله سازی با سه کلمه

این بازی کمک زیادی برای ساختن ارتباط میان واژه­ ها می‌کند. به طوری که فرزند شما پس از مدتی به راحتی می­‌تواند به صورت بداهه صحبت کند. توانایی صحبت بداهه در اجتماع یکی از مفیدترین مهارت‌­های ارتباطی محسوب می‌­شود. افرادی که از این مهارت برخوردار هستند، به راحتی می­توانند در موقعیت­‌هایی مانند مصاحبه­‌های بداهه و یا سخنرانی­ های بداهه، حاضر شده و بدرخشند.

بازی جمله‌سازی با سه کلمه به این صورت است که هر یک از شرکت کنندگان با استفاده از کتاب‌های داستان، سه کلمه را انتخاب کرده و از نفر بعدی می­‌خواهند که با آن سه کلمه جمله‌ه­ایی ساخته و بیان کنند. در مراحل بعدی می­‌توان تعداد کلمات را تا شش کلمه افزایش داد.

بازی ششم فن بیان کودکان: قصه گویی

یکی از بهترین روش‌­ها برای آموزش فن بیان به کودکان، قصه‌گویی و داستان سرایی است. از فرزند خود بخواهید قصه­‌هایی را که شنیده است تعریف کند.

قصه­‌گویی به فرزند شما کمک می­‌کند در بیان خود از لحن استفاده کند. از فرزند خود بخواهید گفتار هر یک از شخصیت­‌های قصه را با لحن و صدایی شبیه همان شخصیت بیان کند. بهتر است قصه­ گویی نیز در جمع انجام شود تا در رفع خجولی و غلبه بر کم­رویی نیز مؤثر باشد.

در تمامی این بازی­‌ها، سعی می­‌شود با استفاده از جذابیت­‌های خاص بازی، فرزند شما به صحبت کردن و استفاده فعال از دایره لغاتش ترغیب شود. همچنین خلاقیت کودکان در جمله­ سازی­‌ها، در نهایت به تقویت توانایی گفتاری و بهبود هوش کلامی او می­‌انجامد.این دوره هدیه مجموعه ما به شماست و نه تنها برای بزرگسالان، بلکه برای کودکان نیز کاربرد دارد.

راه‌های پرورش و افزایش فن بیان در کودکان

خب، تا اینجای مقاله به اندازه کافی در مورد فن بیان کودکان، چیستی آن، دلایل ضعف در فن بیان و نشانه‌هایش یاد گرفتیم. اما در ادامه قرار است به سراغ روش‌های افزایش فن بیان کودکان برویم. این قسمت بخش دوم مقاله است:

1- روی اعتماد به نفس و عزت نفس کودک خودتان کار کنید

ببینید، تا زمانی که کودک شما برای خودش ارزش قائل نباشد(عزت نفس) و خودش را در حدی نداند که بتواند در یک جمع کوچک یا حتی بزرگ صحبت کند (اعتماد به نفس) تمرین‌های فن بیان کارایی ندارد!

در اصل به همین خاطر است که بخش اعظمی از دوره‌های فن بیان، تمرین‌هایی را شامل می‌شود که باعث افزایش اعتماد به نفس کودکان است. اما چطور خودمان اعتماد به نفس آنها را بهبود بدهیم.

اولین قدم، انجام ندادن است! یعنی چه؟ منظورم انجام ندادن یک سری کارهایی است که تا الان فکر می‌کردید با انجام‌شان در حال انگیزه دادن به کودک‌تان برای بهبود فن بیانش هستید. مثلا:

• اینکه با بی‌عرضه خطاب کردنش، بخواهیم او را مجبور کنیم به جمع دوستانش برود،
• اینکه او را مقایسه کنیم با فرزند فلان شخص در فامیل یا حتی گذشته خودمان،
• اینکه او را به زور و با دعوا مجبور به انجام کاری کنیم که از انجامش رضایت ندارد و… .

در واقع هر پدر و مادری با انجام این کارها، در حال کاهش عزت نفس فرزند خودش است. چرا؟ چون با این جملات، مقایسه‌ها و توهین‌ها، به فرزندش یادآوری می‌کند که وجود او ارزشی ندارد و تنها در صورتی ارزشمند است که بتواند این کارها را انجام بدهد.

2_ از وابستگی کودک بکاهید

مطمئنا خواسته شما بهبود فن بیان کودک خودتان در همه شرایط است نه صرفا اینکه بخواهید وقتی او پیش شماست خوب صحبت کند. با توجه به این، باید به مرور سعی کنید از وابستگی‌اش نسبت به خودتان بکاهید.

مثلا زمانی که در جشن تولد دوستش تنهاست، بعد از دیدار دوباره‌اش در مورد این صحبت کنید که چقدر حتی با وجود اینکه شما کنارش نبودید، به او خوش گذشته. همینطور موقعیت‌هایی را به یادش بیاورید که شما در کنارش نبوده‌اید و باز هم توانسته موفقیت‌هایی به دست بیاورد.

3_ با کودک بازی کنید

خب مطمئنا خیلی راحت است یک تلفن همراه به دست کودک بدهیم و از اینکه دیگر کاری به کار ما ندارد، خوشحال باشیم! اما همانطور که در ابتدای مقاله هم گفتم، زمانی که کودک شما بخواهد همه وقتش را در کنار تلفن و رایانه صرف کند، از انجام فعالیت‌های فیزیکی و همینطور فعالیت‌های کلامی محروم شده.

با توجه به این باید زمانی را طی روز با او بازی کنید. مثلا می‌توانید 30 الی 60 دقیقه یک بازی کودکانه یا فکری با او انجام بدهید. بازی‌هایی مثل فوتبال، منچ، ماروپله، شطرنج و… . چرا؟

• در مرحله اول این کار شما باعث می‌شود کودک احساس ارزشمندی کند و متوجه شود که در زندگی‌اش کسی به او توجه می‌کند.
• در مرحله دوم، با انجام این بازی‌ها کودک را از دنیای تنهایی خودش بیرون می‌کشید،
• و در نهایت و در مرحله سوم، این بازی کردن شما با او، باعث افزایش فعالیت‌های فیزیکی و کلامی‌اش شده و به نوعی تمرین فن بیان کودکان برایش اجرا می‌کنید!

4_ به بیان کودک کمک نکنید!

بارها دیده‌ام که والدین یک کودک از سر دلسوزی یا با قصد آموزش و… زمانی که فرزندشان جمله‌ای را اشتباه تلفظ می‌کند، سعی می‌کنند جمله را تصحیح کنند. باید همین جا به شما هشدار بدهم که این کار به شدت روی فن بیان کودکان تاثیر منفی دارد. بنابراین پیشنهاد می‌کنم زمان صحبت کردن او، صرفا یک شنونده باشید که با حالات چهره و تکان‌های سر، به او نشان می‌دهد در حال شنیدن صحبت‌هایش است.

نکته: یادتان باشد در صورتی که کودک نمی‌تواند به خوبی حرف بزند، نباید دائما او را به دوباره گفتن جمله وادار کنید. صرفا سعی کنید منظور او را درک کرده و بحث را ادامه بدهید.

5_ کودک را وارد اجتماع کنید

یکی از بهترین راهکارها برای افزایش اعتماد به نفس کودکان، این است که آنها را وارد اجتماعات متناسب با خودشان کنید. یعنی چه؟ یعنی آنها را در کلاس‌هایی ثبت نام کنید که بتوانند با اطرافیان و همسنی‌های خودشان ارتباط برقرار کنند. مثلا یک کلاس آموزش موسیقی، آموزش یک بازی فکری و… .

در مورد این راهکار 2 نکته به شدت مهم وجود دارد. اول اینکه قرار نیست کودک‌تان را به زور وارد چنین کلاس‌هایی بکنید؛ چون ممکن است جواب عکس بگیرید. دوم هم اینکه ترجیحا موضوع کلاس آموزشی یا… که برای او انتخاب می‌کنید، با علایقش سازگار باشد. مثلا کلاسی در مورد ورزش مورد علاقه‌اش، یک اردو کوهنوردی و… انتخاب خوبی است.

6_ با هم بلندخوانی کنید

بلندخوانی یکی از بهترین راهکارها برای افزایش بیان کودکان و حتی بزرگسالان است. در این تمرینِ فن بیان کودکان، باید سعی کنید یک قصه، شعر یا متن دیگر را با صدای بلند و البته نه گوش‌خراش بخوانید. اگر کودک‌تان خواندن بلد است، از یک کتاب داستان استفاده کرده و مثل یک بازی او را همراهی کنید. اگر هم خواندن بلد نیست، خواندن یک شعر از حفظ یا حتی همراهی با خواننده‌ای که صدایش از تلویزیون پخش می‌شود، انتخاب خوبی است.

7_ الگو باشید!

اگر دقت کنید، اغلب کودکانی که فن بیان خوبی دارند، مادر یا پدری دارند که خوب صحبت می‌کند. بنابراین فن بیان شما به طور مستقیم روی فن بیان فرزندتان تاثیر دارد. این یعنی شما هم باید برای بهبود فن بیان خودتان زمان بگذارید و تلاش کنید. چطور؟ خب مطمئنا خواندن کتاب‌ها، مقالات آموزشی فن بیان یا تمرین کردن انتخاب خوبی است.

اما اگر به دنبال یک راهکار سریع هستید، همین حالا در دوره آموزشی رایگان فن بیان ثبت نام کنید. محتوای ویدیویی این دوره به شکل رایگان در اختیار شما قرار می‌گیرد و به خوبی در زمینه بهبود فن بیان راهنمایی‌تان می‌کند.

کتاب‌های فن بیان کودکان | معرفی 3 کتاب خوب

قبل از اینکه به انتهای این مطلب برسیم، گفتم شاید بهتر باشد چند کتاب فن بیان کودکان هم به شما معرفی کنم. آنهایی که به نظرم انتخاب‌های خوبی بودند را در این بخش به شما معرفی می‌کنم:

 کتاب مهارت های فن بیان کودک و نوجوان

کتاب مهارت های فن بیان کودکان و نوجوانان به قلم خانم ندا سعادتی راد نوشته شده. مطالب این کتاب شامل چنین سرفصل‌هایی هستند:

• درون گرایی و برون گرایی
• راهکارهایی برای درون گراها
• راهکارهایی برای برون گراها

کتاب اعتماد به نفس و فن بیان کودکان

این کتاب یک کتاب کوچک و نه چندان قطور است که شما را در مورد فن بیان کودکان راهنمایی کرده و تکنیک‌هایی برای بهبود آن در اختیارتان قرار می‌دهد. به نظر می‌آید مطالب کتاب، ارزشمند باشد.

 کتاب آیین سخنرانی

البته این یک کتاب فن بیان کودکان نیست اما با توجه به اینکه فن بیان شما روی بیان کودک‌تان تاثیرگذار است، گفتم شاید بهتر باشد این کتاب فوق‌العاده را هم معرفی کنم تا از مطالبش برای خودتان استفاده کنید. نویسنده این کتاب، دیل کارنگی نویسنده کتاب موفق آیین دوستیابی است.

سخن پایانی مقاله فن بیان کودکان

خب، بالاخره به انتهای مقاله آموزش فن بیان کودکان رسیدیم. در این مقاله ابتدا مسائل پایه‌ای ولی مهم در مورد بیان کودکان را بررسی کردیم و اشتباهات رایج در موردش را از بین بردیم. بعد از این هم با چندین راهکار و تمرین افزایش فن بیان کودکان آشنا شدیم.

در انتها پیشنهاد می‌کنم اگر به شکل جدی‌تر و ریشه‌ای‌تری قصد بهبود فن بیان کودکتان را دارید، سری هم به دوره آموزشی سایت بیشتر از یک نفر بزنید. به کمک این دوره و تمرین‌های آن، می‌توانید به شکل حرفه‌ای بیان کودک خودتان را بهبود بدهید. با رایجحه صنعتگر، مدرس و بازی درمانگر ویژه کودکان، در این دوره آموزشی غیرحضوری همراه شوید: