چهار سال پیش و زمانی که در دبیرستان مشغول تحصیل بودم، روزی گفتگو بسیار مهمی در رابطه با دو کلمه عزت نفس و اعتماد به نفس و تقاوت‌هایشان در کلاس شکل گرفت. متأسفانه به دلیل عدم توجه سیستم آموزشی ما به مفاهیمی چون عزت نفس و اعتماد به نفس، دانش‌آموزان کلاس درک درستی از این دو کلمه نداشتند و یک کلاس یک‌ساعته و نیمه صرف بحث‌وجدل برای جدا کردن این دو مفهوم از یکدیگر شد.

البته اکنون که به عقب نگاه می‌کنم، بسیار خوشحال هستم که حداقل تجربه چنین بحث مفیدی را در کلاس درس داشته‌ام.  از آن روز به بعد این موضوع همواره از اهمیت زیادی در ذهن من برخوردار بوده و در این مقاله نیز قصد دارم که به بررسی تفاوت اعتماد به نفس و عزت نفس بپردازم. برای این کار، ابتدا به سراغ تعریف هر کدام از این دو می‌روم و در ادامه نیز کمی جزئی‌تر به تفاوت‌هایشان می‌پردازم.

عزت نفس به چه معناست؟ یک تعریف ساده و دقیق!

عزت نفس (Self esteem) به معنی احساس ارزشمندی‌ درونی است. این‌گونه که به فرد کمک می‌کند از ارزش و شایستگی‌های خود مطلع باشد و خود را شایسته و لایق احترام بداند. در واقع واژه «Esteem» بیش از هر چیزی با ارزش و احترام گره خورده و زمانی که از عزت و یا حرمت نفس سخن می‌گوییم، منظورمان این است که فرد خود را ارزشمند و محترم بداند و باور داشته باشد که شایسته دریافت ارزش و احترام است. البته که این ارزشمندی‌ فقط منحصر به خود فرد نمی‌شود و عزت نفس باعث می‌شود که فرد، دیگران را نیز ارزشمندی و شایسته احترام بداند.

عزت نفس باعث می‌شود فرد در روابط خود حد و مرزهایی قائل شود، با شهامت باشد و به موقع نه بگوید. در واقع عزت نفس هسته کلیدی هر رابطه سالمی است. ما اگر احساس ارزشمندی‌ نکنیم، طبیعتاً به راحتی به دیگران اجازه می‌دهیم که حقوق ما را پایمال کنند، به ما بی‌احترامی کنند و روی مرزهای شخصی‌ ما پا بگذارند. از طرف دیگر اگر ما به ارزشمندی‌ دیگران بی‌توجه باشیم، به راحتی به خود حق می‌دهیم که حقوق آن‌ها را زیر پا بگذاریم و به آن‌ها بی‌احترامی کنیم.

همان‌طور که می‌بینید عزت نفس بیش از هرچیزی با احترام و ارزشمندی‌ به خود و دیگران گره خورده و به ما کمک می‌کند که روابطی خوب و سالم داشته باشیم.

مطلب مرتبط: عزت نفس چیست؟ راهکارهای افزایش عزت نفس 

بهترین تعریف برای اعتماد به نفس 

اعتماد به نفس (Self Confidence) به معنی باور داشتن به توانایی‌ها و مهارت‌هایمان است. اعتماد به نفس بیش از هر چیز با احساس خودکارآمدی (Self efficacy) گره خورده است و باعث می‌شود که فرد خود را برای انجام‌ کارهایش به اندازه کافی توانمند و ماهر ببیند.

 به این دلیل از کلمه «حیطه و یا موضوع خاص» استفاده می‌کنم که اعتماد به نفس یک ویژگی مطلق و پایدار نیست؛ بلکه بسیار متأثر از موقعیت است. در واقع ما می‌توانیم در یک حیطه کاملاً توانمند و با اعتماد به نفس باشیم و در حیطه دیگری کاملاً بی‌اعتماد به نفس باشیم. برای مثال من برای صحبت به زبان انگلیسی اعتماد به نفس کافی را دارم، اما برای رانندگی کردن پر از ترس و نگرانی‌ می‌شوم و اعتماد به نفس بسیار کمی دارم. پس این را نیز نباید فراموش کرد که اعتماد به نفس یک ویژگی مطلق و جامع نیست و در موقعیت‌های مختلف می‌تواند به شدت تغییر کند.

• مطلب مرتبط: اعتماد به نفس چیست؟ بهترین راهکارهای افزایش اعتماد به نفس

تفاوت اعتماد به نفس و عزت نفس در چیست؟

احتمالاً با توجه به تعاریف تاکنون به تفاوت اعتماد به نفس و عزت نفس پی برده باشید. به‌صورت کلی عزت نفس و اعتماد به نفس می‌توانند با یکدیگر همراه شوند اما هیچ لزومی برای حضور یا عدم حضور مشترک آن‌ها وجود ندارد. برای درک این دو مفهوم در این قسمت کمی جزئی‌تر به دو تفاوت مهم اعتماد به نفس و عزت نفس می‌پردازیم:

1. هسته  اصلی عزت نفس، ارزشمندی‌ و هسته اصلی اعتماد‌به‌نفس، توانمندی

عزت نفس با ارزشمندی‌ و احترام گره خورده. این در صورتی است که اعتماد به نفس با توانایی در هم تنیده شده است. در واقع عزت نفس باور به ارزشمندی‌ و حرمت و احترام است، در صورتی‌که اعتماد به نفس باور به توانمندی و مهارت است. زمانی که از عزت نفس سخن می‌گوییم منظور این است که فرد اول از همه خود را، و به دنبال آن دیگران را ارزشمند و شایسته احترام بداند. اما زمانی که از اعتماد به نفس سخن می‌گوییم منظور این است که فرد در یک حوزه خاص خود را توانا و ماهر بداند.

2. عزت نفس احساسی کلی و فراگیر ، اعتماد به نفس احساسی موقعیت‌محور

زمانی که از عزت نفس سخن می‌گوییم منظورمان، احساسی کلی و فراگیر مبنی بر ارزشمند بودنمان است. این‌گونه که خود را با وجود نقاط قوت و ضعفمان بپذیریم و با وجود ضعف‌هایمان نیز خود را شایسته احترام و ارزش بدانیم. اما زمانی که از اعتماد به نفس سخن می‌گوییم منظورمان توانمند بودن در یک حوزه خاص و باور و اعتماد به آن توانایی است.

طبیعتاً هیچ فردی نمی‌تواند در همه زمینه‌ها اعتماد به نفس بالایی داشته باشد، چرا که هیچ فردی در تمام زمینه‌ها توانایی کافی را ندارد و توانایی او به چند حوزه خاص محدود می‌شود. اما یک فرد می‌تواند به صورت کلی و در رابطه‌هایش عزت نفس بالایی داشته باشد و همواره احترام و ارزشمندی‌ خود را فارغ از موقعیت و شرایط در اولویت بگذارد.

 عزت نفس مهم‌تر است یا اعتماد به نفس؟

پس از بیان تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس لازم است که به این سؤال پاسخ دهیم که اعتماد به نفس مهم‌تر است یا عزت نفس؟

در حقیقت شاید نتوان به‌سادگی به این سؤال پاسخ داد زیرا در موضوعات  ارتباطی و به صورت کلی علوم انسانی، بیان پاسخ قطعی کار صحیحی نیست. اما با توضیحاتی که در ادامه خواهیم داد می‌توان متوجه شد که عزت نفس ابزار پایدارتر و کلیدی‌تری است.

اولین دلیل برای اینکه می‌خواهم بگویم عزت نفس مهم‌تر از اعتماد به نفس است، این است که عزت نفس یک خصیصه پایه به شمار می‌آید و حس ارزشمندی ما را بیان می‌کند اما اعتماد به نفس در هر کاری ممکن است وجود داشته باشد یا خیر!

به این معنی که فردی یا عزت نفس زیادی دارد یا خیر اما همان فرد می‌تواند در کاری اعتماد به نفس داشته باشد و در کاری دیگر نداشته باشد! مثلاً شما اگر عزت نفس داشته باشید، بدون هیچ تردیدی می‌توانید این حس ارزشمندی را در خود می‌بینید که با تمرین و یادگیری، اعتماد به نفس خود را ارتقا دهید

 آیا اعتماد به نفس و عزت نفس شباهت هم دارند؟ 

در این مقاله به صورت مفصل در مورد تفاوت اعتماد به نفس و عزت نفس گفتیم و شاید بد نباشد که در ادامه در مورد شباهت‌های آن‌ها نیز صحبت کنیم:

• عزت نفس و اعتماد به نفس هر دو ارتباط زیادی با افراد اطراف ما دارد.
• اعتماد به نفس و عزت نفس هر دو قابل افزایش یا کاهش هستند.
• اعتماد به نفس و عزت نفس هر دو به یکدیگر ارتباط دارند.

سخن پایانی

در این مقاله به‌طور مفصل به تفاوت اعتماد به نفس و عزت نفس پرداختیم. به‌صورت کلی عزت نفس احساسی کلی و فراگیر در رابطه با ارزشمند بودن ما است که ابعاد مختلف روابطمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اعتماد به نفس اما یک احساس موقعیت محور است که بیش از هر چیزی با توانمندی و مهارت گره خورده است.

چگونه اعتماد به نفس و عزت نفسمان را افزایش دهیم؟

​​​​​​​​​​​​​​در بسته جامع زیر، علمی‌ترین و البته کاربردی‌ترین تکنیک‌ها و روش‌های افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس را یاد بگیرید. این دوره، بدون تردید، در ایران کم‌نظیر است!