شاخص سرمایه انسانی در مجمع جهانی اقتصاد چیست و چه اطلاعاتی در اختیارمان می‌گذارد؟

هر شاخص، حاوی اطلاعات مهمی در مورد یک موضوع است. در واقع هر شاخص، مشخصه و آشکارکننده موضوع و مسئله‌ای است که ما قصد جمع‌آوری اطلاعات در رابطه با آن را داریم. یک شاخص که اسمش را زیاد شنیده ایم اما احتمالاً در موردش چیز زیادی نمی دانیم، شاخص توسعه انسانی است.

شاخص سرمایه انسانی(HCI) نیز یکی از این شاخص‌ها است که اطلاعات مختلفی راجع‌به بهداشت و آموزش افراد و میزان استفاده از پتانسیل‌های افراد در کشورهای مختلف را مورد بررسی قرار می‌دهد. در این مقاله ما به معرفی و تشریح این شاخص خواهیم پرداخت. خوشحال می شویم نظرات و پیشنهاداتتان را در قسمت کامنت ها با ما در میان بگذارید.

 

شاخص سرمایه انسانی چیست؟

شاخص سرمایه انسانی (The human capital index) میزان توسعه و پرورش سرمایه‌های انسانی و میزان استفاده از پتانسیل افراد در کشورهای مختلف را مورد اندازه‌گیری قرار می‌دهد.

در واقع این شاخص به این موضوع می‌پردازد که یک فرد تازه به‌دنیا آمده چقدر از امکانات بهداشتی و آموزشی برخوردار می‌شود و چقدر می‌تواند در آینده در سازمانی که در آن مشغول به کار است بازدهی داشته باشد.

به زبان ساده‌تر سوال اصلی در این شاخص این است که یک فرد با استفاده از امکانات آموزشی و بهداشتی چقدر می‌تواند پتانسیل‌های خود را آزاد کند و از آن در جهت بهبود و پیشبرد سازمان و در مقیاس بزرگ‌تر، کشور خود بهره بگیرد!

 

مجمع جهانی اقتصاد و شاخص سرمایه انسانی

مجمع جهانی اقتصاد (World economic forum) هر ساله گزارشی را تحت عنوان شاخص جهانی سرمایه انسانی منتشر می‌کند. این مجمع این شاخص را در دو مقیاس ملی و سازمانی بررسی می‌کند. در واقع اول از همه این شاخص در هر کشور اندازه‌گیری می‌شود و سپس با استفاده از داده‌های به‌دست‌آمده کشورهای مختلف از جهت میزان استفاده‌شان از سرمایه‌های انسانی با یکدیگر مقایسه می‌شوند. در وهله دوم هم این گزارش به مباحث مرتبط با نیروی کار در سازمان‌ها می‌پردازد و تاثیر سلامتی و آموزش در میزان بازدهی کارمندان را نشان می‌دهد.

 

برای اندازه‌گیری شاخص سرمایه انسانی چه مولفه‌هایی بررسی می‌شوند؟!

 

به‌صورت کلی در گزارش مجمع جهانی اقتصاد، شاخص سرمایه انسانی مبتنی بر بررسی چهار عنصر در پنچ گروه سنی است. هر کدام از چهار عنصر اصلی را نیز یکی یکی مورد بررسی قرار می‌دهیم.

 

عنصر اول؛ «Capacity» یا ظرفیت

این مقیاس نشان‌دهنده میزان سواد قبلی نسل حاضر است. در واقع این مقیاس میزان برخورداری افراد از تحصیلات ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان مورد بررسی قرار می‌گیرد. در واقع سوال اصلی که این مقیاس به آن می‌پردازد این است که نسل حاضر، قبلا چه آموزش‌هایی را دیده تا بتواند از آن در جهت رقابت و نوآوری در سازمان استفاده کند.

 

عنصر دوم؛«Deployment» یا مشارکت

این مقیاس از آموزش‌های اولیه فراتر می‌رود و میزان مشارکت کارمندان در فعالیت‌های مختلف سازمان را بررسی می‌کند. در واقع این مقیاس به این موضوع می‌پردازد که کارمندان چقدر با انجام‌دادن یاد می‌گیرند؟ به میزانی که افراد بیشتر در کارها مشارکت داشته باشند، طبیعتا احتمال یادگیری و بازدهی بیشتر می‌شود.

 

عنصر سوم؛«Development» یا توسعه

این مقیاس به میزان برخورداری نسل حاضر از آموزش و مدرسه می‌پردازد. در واقع سوال اصلی در این مقیاس این است که ما هم‌اکنون چقدر امکانات آموزشی را در اختیار کودکان و جوانان قرار می‌دهیم. به میزانی که ما بیشتر تحصیل و آموزش را برای این گروه سنی فراهم کنیم، به توسعه سرمایه‌های انسانی کمک می‌کنیم و در نسل بعد کارمندانی را خواهیم داشت که همگی از امکان تحصیلات اولیه برخوردار بوده‌اند و در این مسیر برای شکوفا کردن پتانسیل‌های خود تلاش کرده‌اند.

 

عنصر چهارم؛«Know_How» یا عمق مهارت

این مقیاس به عمق و وسعت دانش و مهارت‌های کارمندان می‌پردازد. در واقع این مقیاس به این موضوع می‌پردازد که چه تعداد از کارمندان سازمان واقعا توانایی و مهارت بالایی در جهت رقابت و نوآوری در سازمان را دارا هستند.

 

چرا شاخص سرمایه انسانی با اهمیت است؟

دلیل اهمیت شاخص سرمایه انسانی در این است که اطلاعات مهمی را در رابطه میزان بهره‌وری و استفاده ما از استعدادها و پتانسیل‌های مختلف به ما می‌دهد. در واقع این شاخص به ما نشان می‌دهد که چقدر باید به آموزش و سلامتی افراد جامعه اهمیت دهیم، تا بتوانیم از سرمایه‌های انسانی و پتانسیل‌های موجود در یک کشور و یا سازمان استفاده کنیم.

در مقیاس سازمانی این شاخص به ما کمک می‌کند که از وضعیت کارمندان و نیروی‌کار مطلع شویم و با اتخاذ تدابیر مربوطه، بهره‌وری و بازدهی نیروی‌کار را بالا ببریم.

 

جایگاه ایران در شاخص سرمایه انسانی

در گزارشی از مجمع جهانی اقتصاد که در سال 2017 منتشر شده ایران از بین 130 کشور در جایگاه 104 قرار دارد. نمرات خرده مقیاس‌ها نشان می‌دهند که از بین چهار مقیاس ذکرشده ضعیف‌ترین عملکرد ایران در دو حوزه مشارکت و بکارگیری کارمندان در فعالیت‌ها(Deployment) و همچنین عمق‌بخشی به دانش آن‌ها و ترتیب کارمندان ماهر(Know-how) بوده است.

جالب است بدانید که کشورهایی مانند بحرین و کویت و ونزوئلا جایگاه بسیار بهتری از ایران در این رتبه‌بندی دارد و این گزارش می‌تواند تلنگر بسیار مهمی برای ما باشد. لازم به ذکر است که کشورهای نروژ، فنلاند و ایالات متحده آمریکا سه کشور اول این رتبه‌بندی هستند.

 

چگونه از گزارش شاخص سرمایه انسانی مجمع جهانی اقتصاد در جهت بهبود سازمان خود استفاده کنیم؟

 

به‌صورت کلی همانطور که در توضیحات مشاهده کردید این شاخص محدود به سازمان نمی‌شود و در مقیاس بزرگ‌تری ارائه می‌شود. در واقع برخورداری از تحصیلات اولیه و یا برخورداری از امکانات بهداشتی اولیه، بسیار وابسته به کشوری است که ما در آن زندگی می‌کنیم. با این حال سازمان‌ها نیز می‌توانند با آموزش دادن به نیروی کار خود بازدهی آنان را بالا ببرند.

با توجه به مقیاس‌های تعریف‌شده در بالا می‌توان دریافت که بهترین کاری که یک سازمان می‌تواند انجام دهد اول از همه آموزش به کارکنان است. در واقع همه افرادی که در یک سازمان فعال‌اند باید آموزش ببینند. به‌گونه‌ای که بتواند مشارکت فعال‌تری در سازمان داشته باشند و در شرایط مختلف به سازمان کمک کنند.

دیگر موضوعی که می‌تواند به سازمان شما کمک کند وجود افراد ماهر و توانا است. در واقع هر سازمان به افرادی نیاز دارد که توانایی‌های مهمی داشته باشند و در مقیاس وسیع‌تر و عمیق‌تری به سازمان کمک کنند. به همین خاطر ضروری است که سازمان آموزش‌های زیادی را نیز در جهت افزایش عمق و وسعت دانش نیروی کار در نظر بگیرد.

 

سخن پایانی

ما در این مقاله به معرفی شاخص سرمایه انسانی و گزارش مرتبط با آن در مجمع جهانی اقتصاد پرداختیم. به صورت کلی این شاخص اطلاعاتی را در رابطه با میزان برخورداری افراد از امکانات بهداشتی و آموزشی را به ما می‌دهد و به ما نشان می‌دهد که چقدر می‌توانیم از پتانسیل‌ها و سرمایه‌های انسانی موجود بهره ببریم. سازمان‌های مختلف می‌توانند با استفاده از این شاخص تدابیر مهمی را برای رشد سازمان‌شان و استفاده از پتانسیل‌های افراد و سرمایه‌های انسانی بیاندیشند.