ری دالیو، سرمایه‌گذار مشهور آمریکایی می‌گوید:

عادت‌های خود را به‌خوبی و به‌درستی انتخاب کنید، چون عادت‌ها، یکی از مهم‌ترین ابزارها در جعبه‌ابزار مغز شماست…!

درست است؛ بسیاری از رفتارهای روزمره ما، حاصل عادت‌های ماست. در مقاله‌ای که پیش رو دارید، تلاش کرده‌ایم عادت را تعریف کنیم، از زبان پیام بهرام پور ببینیم عادت‌ها چقدر قدرتمندند، سپس به سراغ تفاوت عادات بد و خوب برویم و در نهایت ببینیم عادت‌ها چگونه ساخته می‌شوند.

خوشحالیم که قرار است مطالب خوبی در این مقاله با هم یاد بگیریم.

عادت چیست و چه تعریفی دارد؟

به نظر می‌رسد تعریفی که وب سایت ویکی پدیا از عادت انجام داده است، تعریف کاملی است. پس آن را عیناً بیان می‌کنیم:

عادت‌ها شکل ساده‌ای از یادگیری و هدایت خودکار رفتارها و اعمالی از هر فرد است که وی با حداقل زحمت و انرژی انجامشان می‌دهد.

مغز ما تمایل دارد کارها را ساده کند. برای مغز ما، ابتدای انجام هرکاری دشوار است. چه کودکی که می‌خواهد برای اولین بار راه برود، چه کارفرمایی که می‌خواهد اولین شغلش را ایجاد کند و چه کسی که می‌خواهد برای اولین بار، نقاشی بکشد.

مغز ما تلاش می‌کندی مسیرهایی در سر راه خودش ایجاد کند که انجام کارها را به زودی، ساده‌تر کند. وقتی انجام هرکاری برای ما خیلی ساده شد، ما به تعریف «عادت چیست؟» پی می‌بریم.

چارلز داهیگ در کتاب قدرت عادت خود این‌گونه بیان می‌کند که وقتی فعالیتی انجام می‌دهیم، بعد از پایان، مغز آن را مرور می‌کند و بررسی می‌کند که آیا این فعالیت می‌تواند به صورت خودکارتری انجام شود که در تکرارهای بعدی آن انرژی و درگیری کمتری از مغز بگیرد، و در صورت امکان، آن کار را در یک چرخه سه بخشی به مرور تبدیل به یک فعالیت خودکار می‌کند، فعالیتی که ما آن را «عادت» می‌نامیم.

عادت‌ها چگونه شکل می‌گیرند؟

می‌توان گفت فرآیند شکل‌گیری یک عادت به 4 مرحله اصلی تقسیم می‌شود؛ نشانه، انگیزه، پاسخ و پاداش.

مرحله اول: نشانه

در مرحله نخست، یک نشانه مثل یک قلاب در ذهنتان عمل می‌کند و منجر به شروع رفتار می‌شود.

این نشانه، بخش کوچکی از اطلاعات است. این اطلاعات به شما می‌گوید که پس از انجام یک کار، چه پاداشی در انتظارتان است.

ذهنتان به صورت پیوسته در حال تجزیه‌وتحلیل محیط داخلی و خارجی اطراف شماست تا مواردی را پیدا کرده و پاداشان را جستجو کند. مثلاً ذهن گمان می‌کند اگر الآن کتاب بخوانم، از زمان خودم به درستی استفاده کرده‌ام. انجام این کار، به‌طور طبیعی شما را به مرحله بعد، یعنی انگیزه، هدایت می‌کند.

مرحله دوم: انگیزه

تمایل و انگیزه نسبت به انجام یک عادت مهم است. بدون اینکه سطح مناسبی از انگیزه داشته باشید، دلیلی برای انجام یک عادت نخواهید داشت. مثلاً گوشی را به این انگیزه دست می‌گیرید که سرگرم شوید. البته این نکته را فراموش نکنید که انگیزه از هر فرد به هر فرد دیگر متفاوت است.

مرحله سوم: پاسخ

در این مرحله افکارتان به عمل تبدیل می‌شود. در حقیقت تبدیل شدن یک فکر به سطح انگیزه شما (مرحله دوم) و میزان تناسب آن با رفتار شما وابسته است. اگر انجام یک کار نیاز به تلاش بیش‌ازحد انتظارتان داشته باشد، از انجام آن منصرف خواهید شد. مثلاً اگر می‌خواهید توپ بسکتبال را وارد سبد کنید ولی نمی‌توانید به‌اندازه کافی بپرید، پس در حال حاضر توانایی این را ندارید که این کار را به خوبی انجام دهید.

مرحله چهارم: پاداش

تمام مراحلی که در مورد آن صحبت کردیم، انجام می‌گیرند تا در نهایت شما به پاداش برسید؛ اما چرا همواره به دنبال پاداشیم؟ به دو دلیل: اول اینکه پاداش‌ها رضایت ما را جلب می‌کنند و دوم اینکه به ما یاد می‌دهند تا بیشتر یاد بگیریم.

فیلم پیام بهرام پور در مورد عادت‌ها در شبکه دوم سیما

فیلم 11 دقیقه‌ای زیر را تماشا کنید. در این برنامه، آقای بهرام پور در مورد عادت‌ها صحبت کرد. قدرت عادت‌ها را برشمرد و گفت گه چطور عادت‌ها حتی از «انگیزه» و «اراده» هم اهمیت بیشتری دارند.

چرا عادت‌ها مهم هستند؟

تا به حال فکر کرده‌اید یک معتاد، چطور معتاد می‌شود؟ به نظر شما کسی هست که هدفش را «معتاد شدن» انتخاب کند؟

در مورد یک فرد تنبل چطور فکر می‌کنید؟ آیا او «تنبل» بودن را به عنوان هدف انتخاب کرده؟

در هر دومورد بالا، به نظر می‌رسد نقش عادت‌ها خیلی پررنگ است. می‌توانیم در یک تعریف غیر رسمی، عادت‌ها را به عنوان «میکروهدف» هایی در نظر بگیریم که ما انجام می‌دهیم و کم کم به صورت رفتار ما در می‌آیند.

این میکروهدف ها به این شکل هستند که اگر به مسیر درست هدایت شوند، ما را به سمت شکل گیری عادت‌های خوب و اگر به مسیر نادرست هدایت شوند، ما را به سمت شکل گیری عادت‌های بد می‌برد.

مثال دیگر در این زمینه، چک کردن موبایل موقع خواب است. گاهی موقع خواب، به خودمان می‌آییم و می‌بینیم دو ساعت در حال چرخیدن در شبکه‌های اجتماعی هستیم. این عادت بد می‌تواند علاوه بر اثر منفی روی کیفیت خواب، وقت و هزینه و انرژی ما را که می‌توانست به مسیر درستی هدایت شود، از ما بگیرد.

به همین دلیل می‌توانیم بگوییم عادت‌ها بسیار مهم هستند و نقش کلیدی در موفقیت یا عدم موفقیت ما دارند.

شاید بد نباشد بدانیم که 45 درصد از رفتارهای روزانه ما، مطابق با «عادت‌ها» انجام می‌شود.

پس اهمیت عادت را بیشتر درک کنید و درباره‌اش بیشتر بخوانید.

از کجا متوجه شویم عادت‌های خوب داریم یا عادت‌های بد؟

ما عادت‌های خوب و بد زیادی داریم که متوجه اثر آن‌ها نیستیم؛ اما اگر هرکدام از این رفتارها یا عادت‌های کوچک را در ذهنمان چند برابر کنیم، می‌توانیم اثر بزرگشان را بهتر درک کنیم.

مثلاً به نظر شما، یک لحظه چک کردن موبایل موقع خواب ایرادی دارد؟ مسلماً پاسخ خیر است!

اما اگر همین یک لحظه را در 1000 ضرب کنیم چطور؟

بنابراین هر عادت بدمان را برای خودمان آن‌قدر بزرگ و وحشتناک کنیم که از بد بودن آن آگاه شویم.

همین کار را برای عادت خوبی مثل کتاب خواندن هم می‌توانیم انجام دهیم. مثلاً شاید با دو خط کتاب خواندن اتفاق خاصی در زندگی ما رخ ندهد، اما مسلماً خواندن هزار خط کتاب، اثر شگفت‌انگیزی بر زندگی و کیفیت زندگی ما خواهد داشت.

عادت‌های خوب با عادت‌های بد چه تفاوت‌هایی دارند؟

تفاوت بین عادت‌های بد و عادت‌های خوب چیست؟

وقتی یک عادت شکل گرفت، مغز مجبور نیست سخت کار کند. کاری که عادت شده باشد، به صورت خودکار انجام می‌شود. شما یاد می‌گیرید که محرک، رفتار و پاداش را به هم متصل کنید، اما لزوماً این ارتباط را با پیامدهای بلندمدت برقرار نمی‌کنید. ممکن است یاد بگیرید که کشیدن سیگار احساس استرس شما را کاهش می‌دهد، بنابراین به این کار ادامه می‌دهید تا زمانی که به یک پاسخ خودکار تبدیل شود.

وقتی به سراغ آن سیگار می‌روید، به عواقب منفی درازمدت فکر نمی‌کنید. متأسفانه، هنگامی که این عادت را در خود ایجاد می‌کنید، ترک آن دشوار است، حتی زمانی که می دانید سیگار عامل اصلی مرگ و میر در ایالات متحده است و از هر پنج مرگ سالانه، یک مورد را شامل می‌شود. به زبان ساده، یک عادت بد پیامدهای منفی جسمی، عاطفی یا روانی دارد، در حالی که یک عادت خوب پیامدهای مثبتی دارد.

آیا مغز می‌تواند عادت‌های خودش را تغییر دهد؟

اگر می‌خواهید نکات شگفت‌انگیزی در مورد توانایی مغز برای تغییر ببینید، این فیلم کوتاه و جذاب را تماشا کنید:

همان‌طور که مشاهده کردید، مغز ما می‌تواند هرکاری را با «عادت کردن» انجام دهد.

شما ممکن است یک عمر دوچرخه‌سواری کرده باشید، اما فقط با چندین ساعت تمرین، می‌توانید این عادت را در خود تغییر دهید و عادت دیگری را جایگزین آن کنید.

همان‌طور که پیام بهرام پور با 11 ساعت تمرین، توانست طی مسیر با دوچرخه‌ای عجیب‌وغریب را یاد بگیرد. این دوچرخه عجیب به این شکل بود که وقتی فرمان آن را به سمت راست می‌چرخانید، به سمت چپ می‌رود و بالعکس وقتی به سمت چپ می‌چرخانید، به سمت راست می‌رود.

شاید باورش مشکل باشد اما در سمینار «موفقیت اتوماتیک» برای افرادی که بتوانند کمتر از 2 متر با این دوچرخه رکاب بزنند، جایزه‌ای عالی تعیین شد؛ اما هیچکس حتی 1 متر هم نتوانست به این دوچرخه، دوچرخه‌سواری کند. چرا؟ «چون عادت نداشتند.»

باور نمی‌کنید؟ این فیلم کوتاه را ببینید:

یادتان باشد،‌ترک عادت‌های بد، کار دشواری است، اما ارزشش را دارد…

آیا ما به چارچوب‌های ذهنی‌مان هم «عادت» می‌گوییم؟

سوالی که پیش می‌آید این است که آیا تعصبات و چارچوب‌های ذهنی را هم می‌توانیم «عادت» در نظر بگیریم؟

پاسخ «بله» است. خیلی از قفل‌های ذهنی ما، عادت‌های بد ما هستند که به مرور زمان شکل گرفته‌اند. مثلاً بسیاری از ما، عادت داریم همیشه در حال «غرغرکردن» باشیم. یک عادت خسته کننده، کلافه کننده خود و دیگران و از بین برنده انرژی و تمرکز!

نحوه ترک عادت‌های بد به صورت گام‌به‌گام!

یکی از مهم‌ترین گام‌های ابتدایی در ترک عادت‌ها، «پذیرش» آن است. اینکه بپذیریم ما فلان عادت بد مثل غر زدن را داریم. بسیاری از ما از عادات بد خودمان خبر نداریم و حتی اگر کسی به ما بگوید، نمی‌توانیم آن را بپذیریم؛ بنابراین تا وقتی نپذیرفته‌ایم که عادت بد داریم، نمی‌توانیم برای جایگزین کردن عادت بد با خوب، کاری کنیم.

برای اینکه از عادت‌های بد خودمان آگاه شویم، یک راه خوب وجود دارد:

نظرسنجی از اطرافیان!

از اطرافیان خودتان بپرسید که «یک عادت بد» شما را به شما بگوید. بپرسید: «به نظر تو من کدام عادتم را ترک کنم تا به فرد بهتری تبدیل شوم؟» این سؤال را از چندین نفر بپرسید.

بعد از پذیرش یک عادت بد، وقت آن است که عادت‌های خوب را جایگزین عادت‌های بد کنیم. 

اما چطور؟

فرض کنید شما عادت دارید پیش از خوابیدن یا بلافاصله بعد از بیدار شدن، گوشی را چک کنید. در حقیقت «بیدار شدن» یا «خوابیدن» یک نقطه است که به یاد شما می‌اندازد آن عادت را انجام دهید. در این‌گونه مواقع وقتی به آن «نقطه» رسیدید، یک رفتار جایگزین انجام دهید. مثلاً هرگاه از خواب بیدار شدید، یک کتاب کنار دستتان باشد و آن را باز کنید. حتی در روزهای اول لازم نیست آن را بخوانید. فقط بازش کنید. یا پیش از خوابیدن، به جای موبایل کتاب در دست بگیرید.

همین کار کوچک به شما کمک می‌کند کم کم از عادت بد فاصله بگیرید. (حتی اگر عادت خوب را انجام ندهید)

اگر همچنان عادت بد را بعد از عادت خوب انجام می‌دهید تا حد امکان، دسترسی را به عادت بد (در اینجا موبایل) کم و کمتر کنید. یادتان نرود، یکی از مهم‌ترین راه‌های ترک عادت این است که «شرایط محیطی برای انجام عادت بد را سخت کنید.»

بسیار خب! حالا بیایید با هم یک روش 4 مرحله‌ای هم برای ترک عادت‌های بد یاد بگیریم:

اگر می‌خواهید یک عادت بد را ترک کنید، باید مغز خود را دوباره سیم‌کشی کنید. شما می‌توانید از سیستم پاداش مغز خود برای تغییر پاسخ خود به محرک‌ها از رفتارهایی که پیامدهای منفی دارند به رفتارهایی که دارای پیامدهای خوب هستند، استفاده کنید. سه مرحله وجود دارد که می‌توانید در ترک عادت بد انجام دهید:

مرحله اول: از محرک‌ها، رفتارها و پاداش‌های خود آگاه شوید

کمی زمان بگذارید تا از خود فاصله بگیرید و به حلقه عادت خود فکر کنید. چه عواملی باعث می‌شود که شما درگیر این عادت شوید؟ ممکن است بیش از یک محرک وجود داشته باشد، بنابراین ببینید آیا می‌توانید همه آن‌ها را کشف کنید یا خیر؟ به احساس خود و محیط اطراف خود توجه داشته باشید. آیا می‌خواهید هر زمان که در کنار همسرتان هستید سیگار بکشید؟ اگر پاسخ شما مثبت است، احتمالاً محرک شما هم احساسی و هم محیطی است.

مرحله دوم: پاداش‌ها را بررسی کنید

به جای تلاش برای غلبه بر عادت خود با نیروی اراده (این به ندرت موفقیت‌آمیز است)، از آگاهی استفاده کنید تا بفهمید درگیر شدن در این رفتار واقعاً چه احساسی در شما ایجاد می‌کند. به احساسات فیزیکی که از این عمل دریافت می‌کنید توجه کنید. آیا درگیر شدن در این رفتار باعث می‌شود که شما احساس بدتری داشته باشید (مثلاً از احساس گناه یا احساس سیری ناخوشایند یا خماری)؟ آیا به همان اندازه که فکر می‌کردید با ارزش است، یا در مدت کوتاهی پس از تکمیل رفتار، دوباره احساس عدم وجود آن را می‌کنید؟

مرحله سوم: یک پاداش جدید پیدا کنید

از حس کنجکاوی خود برای کشف پاداش‌هایی که نتیجه مثبت دارند استفاده کنید. با یافتن پاداش‌هایی که بازده بهتری دارند، عادت‌های بد خود را به عادت‌های خوب تبدیل کنید.

شما می‌توانید حلقه‌های عادت مغز خود را دور بزنید و عادات جدید، سالم و مثبت ایجاد کنید. به توصیه پایانی ما حتماً توجه کنید. یک دوره فوق‌العاده منحصربه‌فرد در مورد عادت‌ها، در انتظار شماست. قول می‌دهیم تأثیرات شگفت‌انگیزی از آن بگیرید!

فیلم زیر از دکتر جود نیز می‌تواند برای ترک عادات بد به شما کمک کند: (در قسمت تنظیمات این ویدئو، می‌توانید زبان زیرنویس فارسی را انتخاب کنید):

مقالات خوب در مورد عادت‌ها که بهتر است مطالعه کنید!

چرا عادت های کوچک شگفت انگیزند؟

پنج افسانه در مورد عادت ها

انگیزه، اراده یا عادت؟ مسئله این است!

آیا ترک عادت در 21 روز یک افسانه است؟

عادت های کوچک و جالب برای زندگی روزانه

سخن پایانی مقاله عادت چیست؟

عادت‌ها، بسیار قدرتمند هستند. بنابراین چرا از این پتانسیلی و قدرت استفاده نکنیم و برای بهبود زندگی‌مان به کارشان نگیریم؟ در مقاله‌ای که خواندید، تلاش کردیم ابتدا عادت را تعریف کنیم و سپس در مورد ترک عادت‌های بد، نکات مهمی را بیان کردیم. همچنین در فیلمی که در صفحه وجود دارد، دیدیم که پیام بهرام پور چگونه توانست با تغییر مسیرهای عصبی مغزش، یک دوچرخه برعکس براند.

خوشحال می‌شویم اگر سؤال یا نظرتان را در پایان این مقاله برایمان بنویسید!

یک دوره ویژه و منحصربه‌فرد در مورد عادت‌ها!

در فیلم سمینار موفقیت اتوماتیک، نکات علمی و جذابی در مورد قدرت عادت‌ها می‌بینیم و یاد می‌گیریم چطور این ابزار قوی را برای رسیدن به موفقیت‌هایمان، به درستی به کار بگیریم. لطفاً روی تصویر زیر کلیک کنید و اطلاعات دقیق‌تری دریافت کنید: