اصول‌ و نکات مهم برنامه ریزی درسی +5 گام طلایی

برنامه ریزی از مهم‌ترین فرایندهای مورد نیاز برای رسیدن به اهداف، تعالی و موفقیت است. در این پروسه با بهره‌گیری از عقل، تفکر و با در نظر گرفتن شرایط، برنامه‌ای واقع‌بینانه طراحی کرده و به آن عمل می‌کنیم.

در حقیقت برنامه ریزی موجب می‌شود؛ پیش از انجام کارهایمان، برای زمان دقیق و چگونگی انجام آن‌ها، تصمیم‌گیری کنیم و نسبت به آن‌ها آگاه باشیم؛ بنابراین داشتن برنامه‌ای مناسب برای انجام فعالیت‌ها، از آشفتگی و سردرگمی جلوگیری کرده و همچنین از میزان استرس و فشار ذهنی ما می‌کاهد؛ علاوه بر این موارد باعث می‌شود؛ بدون اتلاف وقت و انرژی، کارهای خود را پیوسته، دقیق و با آرامش انجام دهیم.

امور درسی از جمله فعالیت‌های مهم و ارزشمندی است که انجام آن به بهترین نحو به گونه‌ای که نتایج عالی در بر داشته باشد، اهمیت زیادی پیدا می‌کند؛ بنابراین نیازمند برنامه‌ای ثمربخش و منسجم است.

در این مقاله به بیان نکات قابل‌توجهی برای دستیابی به یک برنامه ریزی درسی مطلوب می‌پردازیم؛ پس تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

ویژگی‌های یک برنامه ریزی درسی مطلوب چیست؟

 

با هم برخی از ویژگی‌های یک برنامه ریزی درسی خوب را مرور کنیم:

1. یک برنامه ریزی درسی خوب، باید شخصی‌سازی شده باشد!

برنامه درسی یک فرمول کلی یا نسخه واحد نیست که برای همه افراد یکسان باشد، بلکه کاملاً شخصی است. برنامه خوب و کارآمد برنامه‌ای است که با حضور فعال و جدی شما طراحی شده باشد، در غیر این صورت حتی با رعایت تمامی اصول علمی برنامه ریزی، تنها به برنامه‌ای صحیح و کلی دست پیدا کرده‌اید که تضمینی برای سودمند بودن آن برای شما، وجود ندارد؛ بنابراین برنامه‌ شما باید متناسب با نقاط ضعف و قوت و همچنین بر مبنای نیازها و شخصیت شما طراحی شود.

2. یک برنامه ریزی درسی خوب موجب صرفه جویی در زمان می‌شود

ساعات مشخص در برنامه باعث می‌شود؛ بیشتر ارزش زمان را بدانید و وقت خود را تلف نکنید، همچنین موجب می‌شود که بیش‌ازحد برای یک درس زمان نگذارید. این موضوع باعث افزایش بازدهی و ساعت مطالعه نیز می‌شود، چراکه شما به مرور بهترین زمان مطالعه برای هر درس را (در مورد خودتان) پیدا می‌کنید. علاوه بر این با استفاده درست از زمان، اعتمادبه‌نفستان بیشتر می‌شود.

3. یک برنامه ریزی درسی خوب انعطاف‌پذیر است!

یکی از ویژگی‌های مهم یک برنامه خوب، داشتن انعطاف است. برنامه باید به‌گونه‌ای باشد که برای اتفاقات و موارد پیش‌بینی‌نشده، راهکاری ارائه کند. قرار دادن زمان‌های جبرانی در برنامه، این مسئله را پیش‌بینی می‌کند.

4. یک برنامه ریزی درسی خوب هفتگی است!

بهترین واحد زمانی برای برنامه ریزی، یک هفته است؛ به این خاطر که برنامه ریزی برای کمتر از یک هفته موجب می‌شود که عدم تعادل‌هایی که در درس خواندن وجود دارند مشخص نشوند و نتوانید همه دروس را در برنامه جای دهید و خود را به خوبی ارزیابی کنید؛ همچنین زمان زیادی جهت برنامه ریزی تلف می‌شود. پیش‌بینی کارها برای بیش از یک هفته هم دقیق و مطلوب نیست زیرا این موضوع، احتمال اجرای برنامه در هفته دوم را کاهش می‌دهد.

چرخه برنامه ریزی به چه شکل است؟

 

برنامه ریزی صحیح و اصولی از چهار مرحله پیروی می‌کند: ۱- برنامه ریزی، ۲- اجرا، ۳- ارزیابی، ۴- اصلاح

در گام اول برنامه ریزی انجام شده و در گام دوم توسط شما اجرا می‌شود. در گام سوم با پر کردن گزارش‌های برنامه، برنامه ارزیابی شده و در گام چهارم با توجه به بررسی‌های صورت گرفته، اصلاح می‌شود. به‌این‌ترتیب بعد از چند هفته به یک برنامه خوب و واقع‌بینانه دست پیدا می‌کنید که تقریباً به‌طور کامل انجام می‌شود. توجه داشته باشید که در مراحل ۱ و ۴ حضور یک مشاور خوب و حرفه‌ای بسیار کمک‌کننده، مفید و مؤثر خواهد بود.

1. گزارش دهی منظم اهمیت زیادی دارد!

برای داشتن یک برنامه‌ی واقع‌بینانه و قابل‌اجرا، باید به زمان‌های گذشته، حال و آینده توجه داشته باشید. برای این هدف، دانش‌آموز باید پیش از برنامه ریزی برای هفته آینده، اصلاحات پیشنهادی در برنامه قبلی را اعمال کرده و لیست کارهای هفته آینده را یادداشت کند. همچنین می‌بایست جداول گزارش‌های هفتگی را نیز به‌طور کامل و دقیق تکمیل کرده باشد.

2. وفاداری به برنامه از خود برنامه مهم‌تر است!

مسئله‌ای که از خود برنامه اهمیت بیشتری دارد، وفاداری به برنامه است. بدون شک اگر فردی یک برنامه در سطح متوسط داشته باشد، اما به آن متعهد و پایبند باشد و خوب و دقیق آن را اجرا کند، به نسبت شخصی که برنامه‌ای عالی، اصولی و مطابق با استانداردهای علمی دارد، اما به آن عمل نمی‌کند؛ بسیار موفق‌تر خواهد بود.

3. تنوع مطالعاتی داشته باشید

بهتر است در برنامه ریزی، تنوع مطالعاتی در یک روز رعایت شود. این مسئله، بازدهی مطالعه را افزایش داده و مانع از کسل شدن شما می‌شود. علاوه بر این امکان مرور بیشتر را نیز فراهم می‌کند. اگر یک دانش‌آموز کنکوری هستید تنوع مطالعاتی، ذهنتان را برای تغییر از درسی به درس دیگر در جلسه آزمون آماده می‌کند.

4. ترتیب مطالعه دروس را رعایت کنید

سعی کنید حداکثر دو درس هم جنس را در کنار هم مطالعه کنید. برای مثال دو واحد متوالی درس تمرینی و پس‌ازآن یک درس حفظی را مطالعه کنید. این عمل و ایجاد تنوع، به عدم خستگی ذهن و همچنین افزایش تمرکز منجر می‌شود. درس‌هایی را که به آن‌ها علاقه دارید، در ابتدا و انتهای برنامه قرار دهید تا برای شروع و به پایان رساندن برنامه درسی خود، انگیزه و اشتیاق کافی داشته باشید.

5. مرورهای شبانه داشته باشید

یکی از بهترین راه‌های جمع‌بندی دروس هرروز این است که هر شب در حد ۱۵ الی ۲۰ دقیقه مروری بر مطالبی که در طول روز خوانده‌اید، داشته باشید. خواب شب می‌تواند به این مرور کمک کند. این مرور شامل بررسی موارد مارک شده روز، مرور هایلایت‌ها و نکات مهم می‌شود.

6. برنامه‌تان قابلیت جابجایی افقی داشته باشد

قابلیت جابه‌جایی افقی به این معناست که شما می‌توانید بر اساس شرایط، دروس یک روز را داخل برنامه جابه‌جا کنید، البته توجه داشته باشید که برنامه به‌طور کامل و به بهترین شکل ممکن اجرا شود.

7. فعالیت‌های غیردرسی هم داشته باشید

قطعاً درس خواندن بدون وقفه، بازدهی شما را کاهش خواهد داد؛ به همین دلیل، باید زمان‌هایی را به استراحت، تفریح و انجام کارهای شخصی خود اختصاص دهید.

برقراری تعادل بین زندگی شخصی و تحصیلی و همچنین پرداختن به ابعاد مختلف زندگی، باعث تقویت انرژی و اشتیاق شما برای انجام فعالیت‌های درسی می‌شود.

8. خواب کافی، تغذیه مناسب و ورزش را رعایت کنید

همان‌طور که گفتیم خواب کافی در تثبیت مطالب خوانده‌شده تأثیر بسزایی دارد و توجه و تمرکز بالای شما را در روز بعد تضمین می‌کند. همچنین اهمیت به سلامتی، ورزش و تغذیه سالم، از کاهش انرژی و خستگی شما هنگام مطالعه جلوگیری می‌کند.

در واقع هر چقدر هم که شما به درس و مطالعه علاقه‌مند باشید، باز هم روند مطالعه خسته کننده خواهد بود، بنابراین حتماً در برنامه ریزی خود ساعاتی را به ورزش اختصاص دهید.

پنج گام طلایی برای برنامه ریزی درسی در شرایط خانه نشینی 

برنامه ریزی درسی در شرایط قرنطینه موضوعی است که قرار است در ادامه این مقاله بررسی کنیم. چطور برنامه ریزی درسی اثربخش‌تری در شرایط خانه نشینی داشته باشیم؟

فرقی نمی‌کند دانش آموز و دانشجو باشیم؛ در هر صورت بخشی از زندگی ما درگیر آموزش و برنامه‌ریزی مطالعه است. پس لزوما منظورمان از برنامه ریزی درسی، فقط درس و مشق مدرسه نیست.

لازمه داشتن هر برنامه ریزی قطعا وجود هدف مهم است. هدف گذاری یک مهارت است که باید اصولی آن را یاد بگیریم. پیشنهاد میکنیم برای داشتن یک هدف اصولی دوره رایگان هدف گذاری را حتما مشاهده نمایید و از روش‌های نام برده شده در دوره استفاده نمایید.

گام اول برنامه ریزی درسی: شرایط را بپذیر!

چه دوست داشته باشیم و چه دوست نداشته باشیم هنوز هم درگیر کرونا و یا دورکاری هستیم. در زمان خانه نشینی و قرنطینه با این ‌که شاید زمان بیشتری داشته باشیم ولی حوصله هیچ کاری را نداریم. درس خواندن که دیگر جای خود را دارد. ولی باید این شرایط جهانی را بپذیریم.

اغلب ما به دلیل فضای شلوغ خانه امکان تمرکز و درس خواندن نداریم. کتابخانه ها هم تعطیل است و امکان رفتن به کتابخانه هم نداریم.

اکثر ما  به آموزش‌های مجازی عادت نداریم. ولی آیا غر زدن و بی‌حوصلگی‌ها تا الان جواب داده؟! پس گام اول بپذیریم که این یک شرایط جهانی است و باید شرایط را طبق مسائل پیش آمده تغییر بدهیم.  شرایط درس خواندن و برنامه‌ریزی درسی در خانه‌نشینی کاملا راه و رسم متفاوتی دارد. کمی رنگ خلاقیت به برنامه‌ریزی درس خودمان بدهیم.

گام دوم برنامه ریزی درسی: فضا، شرایط مطالعه به همراه ذهن آگاهی 

در اتاقی ساکت، پرنور و سرشار از اکسیژن درس بخوانیم. یک نکته بسیار مهم هر چیزی را که ممکن است باعث حواس‌پرتی‌مان شود از محل مطالعه دور کنیم. مخصوصا گوشی موبایل که یک دشمن تمام عیار برای تمرکز است. بهتر است موبایل خود را در یک مکانی قرار دهیم که به آن دسترسی نداشته باشیم. حتی توصیه می‌کنیم اگر تماس ضروری نداریم در مدت مطالعه خود آن را خاموش کنیم و در داخل کشوی میز خود قرار دهیم. 

درس خواندن پشت میز ذهن ما را وارد فضایی رسمی تر می کند. اگر در اتاق خود میز مطالعه داریم کمی آن را مرتب کنیم و پشت آن مطالعه کنیم. اگر میز مطالعه نداریم فضایی مرتب در بخشی از خانه برای خود فراهم کنیم. ترجیحا فضای مشخص شده فقط برای مطالعه اختصاص داده شود. همچنین توصیه می‌شود که یک لباس رسمی در زمان مطالعه پوشیده باشیم.

قرنطینه می‌تواند فرصتی طلایی برای مطالعه و آماده شدن باشد. به هر حال یک روزی این مهمان ناخوانده می‌رود؛ شرایط به روال گذشته برمی‌گردد. کسی که این فرصت طلایی را از دست نداده، قطعا موفق‌تر خواهد بود.

گام سوم برنامه ریزی درسی: یک برنامه مطالعاتی واقع گرایانه به همراه مهارت تندخوانی

برنامه ریزی درسی در قرنطینه بهتر است متناسب با شرایط ویژه این دوران تنظیم شود.  به دنبال خانه نشینی در اغلب خانه‌ها احساسات منفی و تعارضات زیادی وجود دارد. برای تنظیم برنامه درسی در دوران قرنطینه بهتر است اهداف واقع بینانه داشته باشیم. درست است زمان بیشتری در اختیار داریم ولی حواسمان به شارژ روانی خودمان باشد که نیاز به شارژ دارد.

شرایط خانه را بررسی کنیم.  فراموش نکنیم ما در شرایط کنونی در کنار خانواده هستیم، پس بهتر است با اعضای خانواده هم هماهنگ کنیم. برای اطرافیانمان شفاف کنیم که چه ساعتی و چه روزهایی قرار است یک زمان و فضایی برای برنامه‌ریزی مطالعاتی خود داشته باشیم.

هدفی واقعی را با یک سری ریزعادت در مطالعه شروع کنیم. اگر اهداف واقع بینانه نباشند و اهدافی بزرگ انتخاب شده باشد به دنبال آن شاهد بی‌انگیزگی و بی‌ارادگی خواهیم بود. همچنین در میان زمان درس خواندن در قرنطینه یک سری حرکات کششی و تنفسی داشته باشیم تا تمرکز در سطح بالا باقی بماند. در برنامه ریزی تغذیه به علاوه خواب صحیح گنجانده شود.

حالا که زمان بیشتری داریم می‌توانیم تندخوانی را هم یاد بگیریم که تاثیر بسیار خوبی بر عملکرد مطالعه و برنامه‌ریزی درسی ما خواهد داشت.

تند خوانی مهارتی است که سرعت مطالعه را به شکل چشم‌گیری افزایش می‌دهد و امکان مطالعه صفحات بیشتر با تمرکز بیشتر و در زمان کمتر ایجاد می‌شود. دیگر چه چیز از این عالی‌تر! پس پیشنهاد می‌کنیم بر روی مهارت تندخوانی کار کنید.

طبق گفته تونی بوزان پژوهشگر مغز وقتی سرعت مطالعه افزایش پیدا می‌کند، به این معنا نیست که درک از مطالعه نیز کاهش یابد، اتفاقاً درک و تمرکز در مطالعه نیز با سرعت مطالعه افزایش پیدا می‌کند.

گام چهارم برنامه ریزی درسی: تعاملات آموزشی دارید؟

یکی از روش های موثر یادگیری، آموزش و توضیح مطالب آموخته شده به دیگران است. الان حتما این سوال در ذهنمان پیش می‌آید که وقتی شرایط قرنطینه و خانه نشینی است چه طور ممکن است؟

کافی است یک سری گروه‌های آنلاین درسی با دوستان خود تشکیل بدهیم. در این گروه می‌توانیم تعاملات آموزشی داشته باشیم و به رفع اشکال بپردازیم. تعاملات اجتماعی تاثیر زیادی بر فرایند یادگیری دارد.

پس بهتر است به جای افسرده شدن و حبس شدن در اتاق، گروهی آنلاین برای مطالعه تشکیل بدهیم و یکدیگر را در یادگیری راهنمایی کنیم.

گام پنجم برنامه ریزی درسی: پاداش فراموش نشود..!

درس خواندن در شرایط خانه نشینی به مراتب از شرایط عادی پرچالش‌تر است. پس وقتی بر این چالش‌ها پیروز شدیم جا دارد تا یک پاداش هر چند کوچک برای خودمان در نظر بگیریم. این پاداش می تواند تلفن به یک دوست و آشنا باشد، دیدن فیلم و یا حتی یک استراحت چند دقیقه بدون هیچ کاری باشد.

یک نکته برای پاداش در نظر داشته باشیم و آن این که پاداش های منفی که کل نتیجه را خراب می‌کند را انتخاب نکنیم. به عنوان مثال اگر بیست صفحه پایانی کتاب را خواندیم و نقشه ذهنی آن را ترسیم کردیم قرار نیست به سراغ یخچال برویم و یک دسر شکلاتی 500 کالری را میل کنیم. قرار نیست به بیرون از خانه برویم. هوشمندانه و خلاقانه یک جایزه و تفریح برای خودمان طراحی کنیم..

سخن پایانی

برای اینکه بتوانید از حداکثر توانایی خود برای رسیدن به هدف استفاده کنید، باید برنامه ریزی داشته باشید.‌ توجه کنید که نداشتن برنامه ریزی، در حقیقت برنامه ریزی برای شکست است و این مسئله در امور درسی اهمیت بسیار زیادی دارد چراکه همواره در این مسیر با موانع بسیاری روبه‌رو هستیم و تنها داشتن برنامه‌ای منسجم و دقیق که متناسب با شخصیت و نقاط ضعف و قوت ماست، می‌تواند کارآمد و مفید واقع شود.

در این مقاله به بررسی اصول و نکات برنامه ریزی صحیح پرداختیم و همچنین دانستیم که برنامه ریزی فشرده، بدون درنظر گرفتن تایم تفریح و استراحت؛ خستگی دانش‌آموز را به همراه دارد و پس از مدتی، فرد انگیزه‌اش را برای ادامه فعالیت‌های درسی از دست می‌دهد. امیدواریم با به کارگیری نکات گفته شده و یک برنامه ریزی عالی، در مسیر علمی و تحصیلی خود بدرخشید.

 

دوره کاربردی مدیریت زمان و برنامه‌ریزی 

با این محصول، با تازه‌ترین و موثرترین تکنیک‌ها و آموزش‌ها برای نظم و بهره‌وری و همچنین یک برنامه ریزی حساب شده آشنا خواهید شد: