تحلیل وجودی فیلم سکوت

سکوت (سایلنس) و انتخاب مرگ

فیلم سکوت، می توان گفت یکی از برجسته ترین فیلم هایی است که به مسئله «مرگ» می پردازد. در این فیلم «انتخاب» های مختلف انسان ها، هنگامی که با «مرگ» روبه رو می شوند، به زیبایی به نمایش گذاشته می شود. انتخاب مرگ در برابر ترس های درونی، در برابر ایمان، در برابر درد کشیدن، در برابر عشق به آموزگار. انتخاب مرگ برای به آرامش رسیدن. انتخاب نکردن مرگ به بهای از دست دادن ایمان. انتخاب کردن یا نکردن مرگ در فضایی پر از سکوت.

داستان فیلم سکوت (سایلنس)

«رودریگز» و «گاروپه» کشیشانی مسیحی هستند، که برای تبلیغ دین مسیحیت و پیگیری سرنوشت «پدر فرِرا» به کشور ژاپن سفر می کنند. پدر فررا، در واقع معلم رودریگز و گاروپه بوده، که او نیز پیشتر برای تبلیغ مسیحیت به ژاپن رفته. اما خبرها حاکی از آن است که پدر فررا از دین مسیحیت برگشته و یک بودایی، و حتی مبلغ بودیسم شده است. شاگردانش، رودریگز و گاروپه بسیار از این خبر متأثرند و چنین تغییری در پدر فررا را باور ندارند. تصمیم می گیرند خود به ژاپن روند و او را بیابند.

این سفر، سفری بسیار خطرناک است. چرا که حاکمان ژاپنی به محض اطلاع یافتن از مسیحی شدن کسی، او را با بدترین شکنجه ها به کام مرگ می برند. همچنین در مقابل کشیش مسیحی، با بدترین شکنجه های روانی، او را از دین و ایمانش منصرف می کنند.

انتخاب بین ایمان و مرگ

در جای جای فیلم، افراد مسیحی را می بینیم که بین این دو انتخاب مانده اند: ایمانشان را حفظ کنند و با شکنجه های حاکمان بودایی بمیرند، یا ایمان را لگدکوب کنند و زنده بمانند؟

رودریگز و گاروپه نیز از این انتخاب مستثنا نیستند. منتها حاکمان ژاپنی، از انواع فریب ها، تهدیدها و شکنجه های روانی بهره می برند تا این دو کشیش را از مسیحیت برگردانند. در این میان کشمکش های رودریگز و گاروپه با خودشان و با یکدیگر جای بسی تأمل دارد. مسیح را لگدکوب کنند یا نه؟ مردمان چه کنند؟ این دو کشیش خود را مسئول دردهای مردم مسیحی می دانند و به دنبال یافتن راهی برای کم کردن درد و رنج آن ها، در عین حفظ ایمانشان هستند.جمله مورد توجهی که به قصد شکنجه از سمت ژاپنی های بودایی، به رودریگز گفته می شد: «وحشتناک است! درباره رنج و دردشون فکر کن… تو باعث رنج این مردم شدی! فقط به خاطر رؤیای احمقانه ات!… خدات از طریق تو ژاپن رو تنبیه می کنه… هیچ اراده ای نداری… لایق کشیش بودن نیستی…» این جملات را زمانی به رودریگز می گفتند که او شاهد شکنجه و مرگ مسیحیان بود و گاروپه، رفیق همسفرش همان لحظه در دریا غرق شده بود.

و بدین گونه، از طریق شکنجه های روانی رودریگز در سخت ترین لحظات، لحظاتی که بسیار مستعد ناامید شدن اوست، او را از دینش بر می گردانند.

گاروپه مرگ را برگزید، و در دریا غرق شد. اما رودریگز باقی ماند و در پایان فیلم به مرگی در خفای ایمانی، تن داد.

به راستی مرگ کدام یک، گاروپه یا رودریگز، لذت بخش است؟ کدام مرگ، شایسته انتخاب شدن است؟

ایمان و تردید

در طول فیلم سکوت، گفت و گوهای رودریگز با خدایش، جذاب و شنیدنی است. او دائماً از خدا پرسش می کند. از او پاسخ می خواهد. با مسیح حرف می زند. از تردیدهایش و پرسش هایش می گوید.

رودریگز در اواخر فیلم، آن جا که زنده ماندن و به ظاهر بودایی بودن را انتخاب می کند، جمله ای قابل توجه می گوید: «اگه خدا تو تموم زندگی م ساکت بوده، تا همین امروز، هر کاری که انجام می دم، هر کاری که انجام دادم، نشان از او داره. در سکوت بود، که صدایت را شنیدم.» او این جمله را با تمام وجود و احساسش می گوید، گویی که به سختی به آن باور دارد.

مرگ ژاپنی های مسیحی

در بعضی سکانس های فیلم، دیده می شود که چقدر راحت، مسیحیان ژاپنی ساکن روستا، مرگ خود را انتخاب می کنند تا که ایمان شان حفظ شود. در مقابل شاهد پیچیدگی و گفت و گوهای تردیدآمیز رودریگز با خدایش و با دیگران هستیم. در یک سکانس، گفت و گویی بین دختری مسیحی که آماده مرگ شده است و رودریگز در می گیرد:

رودریگز: «چرا اینقدر آرومید؟ ناسلامتی قراره بمیریم، به همین راحتی…»

دختر مسیحی روستایی: «اما پدر، پدر ما، گفت اگر بمیریم می ریم بهشت! خوب نیست که بمیریم؟ بهشت از اینجا خیلی بهتره. هیچ کی گرسنه نیست. هیچ وقت مریض نمی شی… همه ما با خدا یکی می شیم. هیچ دردی اونجا نیست.»

آیا به راستی می توان با امیدی بالاتر از دنیا، مرگ را برگزید؟ آیا این گونه مرگ را انتخاب کردن نشان از ضعف دارد یا نشان از ایمانی قوی و استوار؟ آیا در این شرایط می توان مرگی زیباتر و یا زندگی ای زیباتر را انتخاب کرد؟