پاسخگویی به سوالات در سخنرانی؛ چطور به مخاطبین پاسخ بدهیم؟ +سوالات متداول

«سوالی هست؟ من در خدمتم!»

این چیزی است که اکثر افراد وقتی سخنرانی‌شان را به پایان می‌رسانند، از آن استفاده می‌کنند. غالباً این دو عبارت به صورت خودکار و بدون تفکر بیان می‌شوند. چون در بسیاری از شرکت‌ها اینکه در انتهای سخنرانی فرصتی به حضار داده شود تا سوالات خود را بپرسند عادت – و تقریباً الزامی است.

در مقاله پیش رو می‌خواهیم به نحوه پاسخگویی به سوالات در سخنرانی بپردازیم.

رنج یا لذت؟ مسئله این است!

برای بعضی از سخنرانان این یک لحظه هیجان انگیز و رهایی بخش است. آن‌ها بعد از اینکه اسلایدها و یادداشت‌ها را پشت سر گذاشتند این فرصت را دارند که صحبت کنند بدون اینکه مجبور باشند نگران این باشند که چیزهایی که از قبل آماده کرده بودند، به یاد می‌آورند یا خیر.

اما برای برخی دیگر از سخنرانان، بخش پاسخگویی به سوالات در سخنرانی، یک بخش عذاب آور و پر رنج است!

آن‌ها نگران‌اند: «مخاطبین چه سوالاتی دارند؟ اگر بلد نبودم چه؟»

چرا مخاطبین، سوال می‌پرسند؟

حضار به دلایل متعددی سوال می‌پرسند. برخی واقعاً می‌خواهند ابعادی از سخنرانی را تشریح کنید و اطلاعات تکمیلی به آن‌ها بدهید. برخی مطالب را متوجه نشده‌اند.

مواجهه با این نوع مخاطبین، نسبتاً سرراست است. چون شیوهای باز و شفاف دارند. از چنین سوالاتی باید استقبال کرد؛ چون به اینکه اطمینان حاصل کنید پیام‌هایتان به درستی منتقل شوند کمک می‌کند.

برخی از حضار به دلایل مبهم‌تری سوال می‌پرسند؛ چون می‌خواهند شهرت شما را لکه دار کنند! بدتر از آن اینکه شما را تضعیف و اعتبارتان را خدشه دار کنند. راهبردهای مواجهه با چنین افرادی، کمی سخت‌تر است!

پیش‌بینی کنید و آماده شوید…

یکی از راحت‌ترین و اثربخش‌ترین راه‌ها برای اینکه اعتماد به نفس بیشتری در هنگام پاسخگویی به سوالات در سخنرانی داشته باشید این است که از قبل آماده شوید. بدیهی به نظر می‌رسد. مگر نه؟

اگر در مورد آنچه ممکن است از شما پرسیده شد و اینکه چطور جواب دهید فکر کرده باشید، احتمال اینکه به صورت موفقیت آمیز این مراحل را بگذرانید، بسیار بیشتر می‌شود.

با این حال، عجیب است که بسیاری از سخنرانان از اینکه این اقدام پیشگیرانه اولیه را انجام دهند باز می‌مانند و در نهایت، مردد و بدون آمادگی جلوه خواهند کرد.

اغراق نیست اگر بگوییم اینکه چطور پرسش و پاسختان را اداره می‌کنید، می‌تواند سخنرانی‌تان را موفقیت آمیز یا شکست خورده جلوه دهد…

اگر سخنرانی خوبی داشته باشید اما در هنگام پاسخگویی به سوالات در سخنرانی عملکرد خوبی نداشته باشید، نمی‌توانید انتظار داشته باشید که در ذهن مخاطبین ماندگار باشید.

عکس آن نیز صحیح است. اگر سخنرانی‌تان چندان چشمگیر نبوده باشد، ولی در زمانی که به سوالات جواب می‌دهید عملکردی پرشور و چشمگیر داشته باشید، می‌توانید حضار را فوق العاده تحت تأثیر مهارت‌هایتان قرار دهید.

پس خودتان را به جای حضار بگذارید. آیا حضار با آنچه می‌خواهید بگویید موافقت خواهند کرد یا شما را به چالش خواهند کشید؟

آن‌ها چه سوالاتی را به احتمال زیاد خواهند پرسید؟ ممکن است چه بخش‌هایی را از سخنرانی‌تان به زور درک کنند؟ ممکن است از شما درخواست کنند جزئیات بیشتری در مورد کدام بخش از صحبت‌هایتان بیان کنید؟

اگر برای هر سوالی که احتمالاً ممکن است از شما پرسیده شود فقط ده دقیقه وقت بگذارید، سود فراوانی خواهید کرد. اگر وقت دارید، خوب است پیشنهادهای همکاران را نیز بپرسید. این کار را به صورت همه جانبه و فراگیر انجام دهید. زود دست از کار نکشید. از سوالات ساده غفلت نکنید. آن‌ها غالباً سوالاتی هستند که شما را غافلگیر می‌کنند؛ چون شما وقتتان را صرف آماده کردن چیزهای مشکل می‌کنید.

چه سوالاتی را پاسخ می‌دهم؟ چه سوالاتی را پاسخ نمی‌دهم؟

یک روش ساده برای محافظت از خودتان در برابر پرسش‌های مخاطبین در سخنرانی، این است که در ابتدا بیان کنید که قادرید به کدام پرسش‌ها را پاسخ دهید و به چه پرسش‌هایی جواب نمی‌دهید.

اگر حوزه‌های خاصی وجود دارد که در آن‌ها تخصص، دانش یا تجربه ندارید، بگویید. به عنوان مثال، اگر یک متخصص بازاریابی هستید که محصولات جدیدی را معرفی می‌کنید، شاید قادر نباشید در مورد ابعاد فنی عملکرد یا تولید آن‌ها بحث کنید. به این ترتیب، پیش دستی مانع از آن می‌شود که وقتی موضوعات از حوزه توانمندی‌تان خارج می‌شوند تدافعی به نظر برسید.

بگویید چه موقع به پرسش‌ها پاسخ خواهید داد آیا باید در طول سخنرانی به پرسش‌ها پاسخ دهید یا در انتها؟ این یکی از نکات کلیدی است که در ابتدای سخنرانی‌تان باید آن را منتقل کنید. این کار سختی است چون هر دو رویکرد، محاسن و معایبی دارد. گاهی انتخاب با شما نیست؛ چون در برخی شرکت‌ها، مدیران ارشد در نیمه راه، مانع حرکتتان می‌شوند.

نگه داشتن سوالات برای انتهای سخنرانی بدین معناست که می‌توانید آن‌طور که برنامه ریزی کرده‌اید بدون وقفه و مزاحمت ایراد کنید. کنترل زمان هم راحت‌تر است. اگر در کل، 40 دقیقه وقت دارید و می‌خواهید به مدت 30 دقیقه صحبت کنید و 10 دقیقه را به پرسش‌ها اختصاص دهید، همین که 10 دقیقه تمام شد، باید مطالب را به پایان برسانید.

اما پاسخ به سوالات در حین سخنرانی چرا خوب است؟

اینکه پاسخ به سوالات را بگذاریم برای انتهای سخنرانی خوب است؛ اما یک عیب بزرگ دارد.

عیب اصلی آن این است که اگر یکی از حضار صحبت‌های شما را مبهم یا گیج کننده بیابد، باید قبل از اینکه به اطلاع شما برساند کل سخنرانی را مرور کند!

اگر چند نفر مثل او باشند، چطور؟

این به ویژه برای مواقعی بد است که سخنرانی شما، موضوعی آموزشی و تعاملی داشته باشد.

پاسخ به سوالات در حین سخنرانی، این نقیصه را برطرف می‌کند؛ اما ایرادات خودش را هم دارد! اگر کسی عقب بماند، جبران کردن برایش سخت است. مزیت جواب دادن سوالات در طول سخنرانی، این است که جلسه خیلی دوسویه‌تر می‌شود و به حفظ دامنه توجه حضار به مدت طولانی‌تر کمک می‌کند.

اگر دیدید حضار چیزی می‌پرسند که نیاز به بحث طولانی‌تر دارد، به آن‌ها یک پاسخ کوتاه بدهید و سپس بگویید:

«در انتهای کلاس بیشتر بازش می‌کنیم…»

یک راه خوب دیگر برای جلوگیری از پرسش‌های بی پایان مخاطبین این است که در همان ابتدای مباحث، مایندمپ کلاس را به آن‌ها نشان دهید که قرار است چه مطالبی گفته شود. به این ترتیب آن‌ها می‌بینند که قرار است به پاسخ پرسش‌هایشان برسند یا خیر.

چرا مدیریت زمان در شیوه پاسخگویی به مخاطبین، مهم است؟

اگر «مدیریت زمان در سخنرانی» و نظم نداشته باشید، به راحتی درگیر مباحثی طولانی می‌شوید که از سوالات ناشی می‌شوند، وقت کم می‌آورید و مجبور خواهید شد چند اسلاید پایانی را رد کنید یا از مطالب مهمتان بزنید.

یکی از راه‌ها آن است که هر چند دقیقه یک بار، یعنی جایی که از یک بخش به بخش دیگر سخنرانی‌تان می‌روید، مکث کنید تا سوال جواب بدهید. این کار چند خوبی دارد: کنترل کامل را حفظ می‌کنید، ولی این شانس را دارید که به صورت ادواری به موضوعات بپردازید.

به سوال و سوال کننده احترام بگذارید…

افراد همیشه با دقت به سخنرانی‌ها گوش نمی‌کنند. توجه آن‌ها مدام در حال نوسان است. در نتیجه، شاید در مورد چیزی که همین دو دقیقه پیش به صورت مفصل در مورد آن بحث کردید سوالات «نه چندان زیبایی» بپرسند.

شاید وسوسه شوید که این طور جواب دهید: «فکر می‌کردم این مطلب را مطرح کرده‌ام، ولی از قرار معلوم باید آن را مرور کنم»، ولی باید در مقابل این میل مقاومت کنید. حضار خواهند دانست که این سوال هوشمندانه‌ای نیست و اگر در مواجهه با این سوال برخورد مؤدبانه‌ای داشته باشید، ارزشتان از نظر آن‌ها بالا خواهد رفت.

 با بی‌احترامی یا خجالت زده کردن سوال کننده به هیچ چیز نمی‌رسید. اگر این کار را بکنید، خودتان را حقیر جلوه خواهید داد. اینکه حضار را دشمن خودتان بکنید هیچ سودی ندارد. اگر برخورد تند یا گزنده‌ای داشته باشید، هیچ کس جرئت نخواهد کرد از شما سوالی بپرسد.

این مقاله را بخوانید:

چرا به سخنرانی من گوش نمی‌کنند؟

اگر اسم فرد را می‌دانید، اسم او را به زبان بیاورید…

 افراد معمولاً از اینکه دیگران آن‌ها را به اسم صدا کنند خوشحال می‌شوند و اگر اسم آن‌ها را می‌دانید، باید از آن استفاده کنید. استفاده از عبارت «متشکرم آقای مقیمی!» حالتی شخصی‌تر دارد. اگر نام او را نمی‌دانید، می‌توانید بپرسید و سپس وقتی به او برمی‌گردید تا ببینید آیا جوابی که به سوال او داده‌اید رضایت‌بخش بوده یا خیر، از اسم او استفاده کنید. همیشه دنبال این باشید که رابطه‌ای حسنه و دوستانه با حضار برقرار کنید…

با دقت به سوال گوش کنید و آن را تکرار کنید…

 وقتی می‌دانید کسی می‌خواهد سوالی بپرسد، توجهتان را روی او تثبیت کنید. به او گوش کنید. اگر حرف‌های او را واضح و روشن نشنیدید، لطفاً حدس نزنید. از او بخواهید سوال خود را تکرار کند و اگر سوال را نمی‌فهمید، از او بخواهید آن را بیشتر توضیح دهد.

یک راه ساده برای اینکه قبل از جواب دادن به آن ببینید آیا سوال را درست فهمیده‌اید، این است که آن را خودتان تکرار کنید. این کار دو امتیاز دیگر هم دارد:

1- همهٔ حضار آن را می‌شنوند.
2- و وقت پیدا می‌کنید فکر کنید.

اگر سوال خیلی طولانی است و برای شما ممکن نیست که آنچه دیگری گفته را دقیقاً تکرار کنید، سوال را به بیانی دیگر بگویید. هر وقت امکان داشت، دقیقاً از همان کلماتی که او استفاده کرد استفاده کنید.

حواستان باشد که سوالی را جواب دهید که پرسیده شده است. اگر چنین نکنید، مثل این است که در جلسهٔ امتحان حاضر شوید و به سوالاتی جواب دهید که آرزو می‌کردید پرسیده شوند نه سوالاتی که پرسیده شده‌اند.

سوالات چندقسمتی را تقسیم کنید. بعضی‌ها به طور هم‌زمان دو، سه یا چند سوال را که همه به هم مربوط هستند می‌پرسند. شما شاید وقت نداشته باشید به همه آن‌ها جواب دهید. شرایط را بررسی و فقط یک سوال را انتخاب کنید یا از سوال کننده بخواهید فقط یک سوال را انتخاب کند.

مثلاً بگویید: «شما سه سوال پرسیدید. سوال اصلی‌تان چیست. من به سوالی که در مورد تدارکات پرسیدید جواب می‌دهم. اگر وقت داشتیم به سایر سوالات هم می‌رسیم»

قبل از اینکه پاسخ بدهید لحظه‌ای صبر کنید…

احساس نکنید که باید عجله کنید و فوراً به سوال جواب دهید. لحظه‌ای صبر کنید تا افکارتان را جمع‌وجور کنید و آنچه را می‌خواهید واضح‌تر و شفاف‌تر بیان کنید…

این‌گونه، خویشتن‌دارتر و مسلط‌تر نیز جلوه خواهید کرد. حضار می‌خواهند سخنران قبل از جواب دادن، فکر کند. نه اینکه اولین چیزی را که به ذهنش می‌آید به زبان بیاورد، اما زیاد هم طول ندهید – اگر قبل از جواب دادن، بیش از پنج ثانیه صبر کنید، این تلقی پیش می‌آید که شما جواب سوال را نمی‌دانید.

سعی کنید هیجانی نشوید…

هیجانی نشوید. بعضی از سوالات می‌توانند فوق العاده چالش برانگیز باشند و ممکن است هیجانی شوید. طوری که از موضع خودتان دفاع یا به دیگری حمله کنید. هیچ چیز خوبی از آن حاصل نمی‌شود.

آرام، خونسرد و بی طرف باشید. همین که خویشتن‌داری‌تان را از دست بدهید این خطر وجود دارد که چیزی بگویید یا کاری بکنید که بعد از آن پشیمان خواهید شد. این به معنای کوتاه آمدن یا جا زدن نیست. اگر کسی در مورد چیزی که می‌گویید با شما مخالف است، بدیهی است که شما می‌خواهید با او بحث کنید؛ اما حواستان باشد به شیوه‌ای مثبت، بی طرفانه، خالی از تعصب و حرفه‌ای این کار را انجام دهید که انعکاس مثبتی برای خودتان داشته باشد.

روده درازی نکنیم…

از روده درازی اجتناب کنید. شما سخنرانی‌تان را به دقت برنامه ریزی و تمرین کرده‌اید (مگر نه؟)، زمان محدودی دارید و باید در پاسخ دادن به سوالات بسیار صریح، روشن، واضح و موجز و خلاصه عمل کنید. ممکن است خیلی راحت روده درازی کنید و جواب‌های طولانی بدهید. آخرین چیزی که حوصله افراد را در انتهای سخنرانی سر می‌برد این است که دوباره شروع کنید به سخنرانی، بروید سر اصل مطلب. طول ندهید. اگر وقتی پاسخ می‌دهید حضار جزئیات بیشتری بخواهند، خودشان درخواست خواهند کرد.

هم چنین باید افرادی را که سوالات طولانی و پراکنده می‌پرسند کنترل کنید. در عین حال که باید به صورت طبیعی منتظر سوال کننده باشید تا صحبتش تمام شود، باید این آمادگی را داشته باشید که اگر همچنان به صحبت‌های خود ادامه داد، حرف او را قطع کنید. مثلاً بگویید: «پس سوال شما این است که…»

اگر متوقف نکنید، انعکاس بدی روی شما خواهد داشت. وقتی دست به اقدام قاطع بزنید، حضار خوشحال خواهند شد. چون احتمالاً خودشان هم از روده درازی آن مخاطب کلافه‌اند!

مراحل پاسخگویی به سوالات مخاطبین در سخنرانی چیست؟

در فایل صوتی زیر، از پیام بهرام پور می شنوید که چگونه به سوالات مخاطبین پاسخ دهیم.

 حتماً گوش دهید:

دانلود فایل صوتی «5 مرحله پاسخگویی به سوالات در سخنرانی»

وقتی طولانی پاسخ می‌دهیم چه می‌شود؟

در زمان پاسخ به پرسش‌ها در سخنرانی، هرگز در ورطه گفت‌وگوی طولانی با افراد نیفتید!

حضار حوصله زیادی ندارند و به سرعت چرتشان می‌گیرد یا دیگر به شما گوش نخواهند داد. اگر کسی روی این اصرار دارد که سوال دیگری بپرسد و شما وقت کافی ندارید یا فکر می‌کنید سوال او حضار را علاقه‌مند نخواهد کرد، مؤدبانه بگویید شما می‌خواهید همه فرصت داشته باشند. تماس چشمی‌تان را با او قطع کنید و به پیش بروید.

هرگز احساس نکنید مجبورید تک تک سوالات را جواب بدهید. یا سوالی را جواب بدهید که ربطی به موضوع سخنرانی ندارد.

اگر آن سوال جذابیتی برای حضار ندارد، آن را از بحث خارج کنید.

اگر جواب سوال مخاطب در سخنرانی را بلد نبودیم چه کار کنیم؟

اگر جواب را بلد نبودید، چطور؟ وقتی کسی سوال می‌پرسد و شما جواب را بلد نیستید، چه کار می‌کنید؟ برای بسیاری از سخنرانان این وحشتناک‌ترین کابوس است.

آن‌ها احساس می‌کنند «مچشان گرفته شده است» و شکست خورده‌اند؛ اما واقعیت این است که هیچ کس همه جواب‌ها را نمی‌داند و غالباً در میان حضار کسانی خواهند بود که بیشتر از شما می‌دانند.

پس مواردی پیش خواهد آمد که شما جواب سوالی را نمی‌دانید. بدیهی است که چون شما سخنران – و از قرار معلوم کارشناسی در آن موضوع – هستید، باید تا حد ممکن به صورت اثربخش آماده شوید تا احتمال غافلگیر شدنتان را به حداقل برسانید.

در اینجا شیوه‌های امتحان شده‌ای برای مواجهه با موقعیتی که پاسخ سوالی را نمی‌دانید ارائه می‌شود:

شیوه اول:

بگویید: «نمی‌دانم». ولی به سوال کننده بگویید هرچه زودتر به سوال او جواب خواهید داد. بله این کار سختی است. شاید احساس حماقت کنید، ولی واقعاً صداقت بهترین سیاست است. هرگز و اصلاً حدس نزنید و سعی نکنید بلوف بزنید یا همین‌طوری چیزی بگویید.

عواقب سمبل کردن و بعد گیر افتادن از این که اعتراف کنید، بیشتر است!

شیوه دوم:

از یک نفر دیگر بخواهید جواب بدهد

اگر یک فرد خاص را در میان حضار می‌شناسید که در این موضوع کارشناس است، می‌توانید سوال را به او ارجاع بدهید. مثلاً بگویید: «فلانی، می‌دانم شما در این حوزه مطالعات عمیقی داشته‌اید. صلاحیت شما در پاسخ به این سوال از صلاحیت من بیشتر است.»

 البته فقط یک بار می‌توانید با این ترفند قسر در بروید. اگر برای دومین بار این کار را انجام دهید، این تلقی ایجاد خواهد شد که شما از پاسخ دادن به سوالات فرار می‌کنید.

شیوه سوم:

راه دیگر آن است که سوال را از حضار بپرسید. مثلاً بگویید «نظر حضار چیست؟» این شیوه نیز فقط یک بار کارایی دارد.

شیوه چهارم:

«صد در صد مطمئن نیستم»، وقتی این جمله را به زبان می‌آورید، نمی‌گویید: «نمی‌دانم» بلکه می‌گویید: «کاملاً مطمئن نیستم» که چیز کاملاً متفاوتی است. یا می‌توانید بگویید: «برای چیزی به این مهمی نمی‌خواهم به حافظه‌ام تکیه کنم. بعد به سوال شما جواب خواهم داد.»

تماس چشمی در پاسخ به سوالات مخاطبین در سخنرانی

وقتی به سوال‌ها جواب می‌دهید، تماس چشمی را به کسی که سوال می‌پرسد محدود کنید. بعد از اینکه او سوال خود را پرسید، در طول چند ثانیه‌ای که به او جواب می‌دهید توجه کاملتان را به او معطوف کنید، سپس دامنه توجهتان را گسترده کنید و به کل حضار پاسخ دهید. وارد گفت‌وگوی خصوصی «نفر به نفر» با هیچ کس نشوید؛ چون اگر این کار را بکنید، بقیه حضار دیگر گوش نخواهند کرد. اگر این کار را بکنید احتمال آن را که آن فرد همچنان از شما یک سری سوال بپرسد افزایش می‌دهید.

بپرسید «آیا مطلب به خوبی جا افتاده است؟»

خوب است وقتی به سوال جواب دادید، از سوال کننده بپرسید آیا از پاسخ شما راضی شده یا خیر؟

معمولاً سوال «آیا جوابتان را گرفتید؟» برای گرفتن یک «بله» یا تکان دادن سر کفایت می‌کند…

اگر کسی سوالی نپرسید چطور؟

مدت زمان بین اینکه شما می‌پرسید: «سوالی هست؟» و اینکه یک نفر صحبت کند، گاهی می‌تواند به اندازه یک عمر به نظر برسد، ولی باید از اینکه وسوسه شوید تا دوباره بپرسید و این خلاء را پر کنید اجتناب نمایید.

مقداری آب بنوشید تا احساس نکنید باید عجله کنید تا منتظر شوید کسی چیزی بپرسد.

 بعضی از افراد از اینکه اولین کسی باشند که سوال می‌پرسد می‌ترسند و جلوی خودشان را می‌گیرند. آن‌ها منتظر می‌شوند تا یک سوالی بپرسد تا آن‌ها هم جرئت کنند و سوالشان را بپرسند.

در این شرایط باید چه کار کنیم؟

شیوه سوال پرسیدنتان مهم است. به جای آن عبارت معمولی‌تر «سوالی نیست؟» می‌توانید از زبانی استفاده کنید که فرض را بر این می‌گذارد که سوالات در ادامه خواهند آمد: «مطمئنم شما همه سوالات فراوانی دارید» و یا «چه سوالاتی دارید؟»

یک شگرد اثر بخش دیگر آن است که خودتان اولین سوال را مطرح کنید: «در کلاس‌ها اغلب از من می‌پرسند…» سپس سوالات دیگری را بپرسید که آماده و در دسترس تر هستند.

سوالات متداولی که مخاطبین در سخنرانی خواهند پرسید…

برخی از سوالات متداولی که مردم در جلسه سخنرانی از شما خواهند پرسید.

این فایل صوتی را حتماً گوش کنید: تا با سوالات متدوالی که در هر سمینار ممکن است از شما بپرسند، آشنا شوید:

دانلود فایل صوتی «سوالات متداول در هر جلسه سخنرانی که مردم میپرسند»

و در انتها…

نکات کلیدی مقاله «پاسخگویی به سوالات در سخنرانی»

در این قسمت چون مقاله طولانی شد، خلاصه‌ای از آن را به صورت جمله‌های کوتاه در اختیار شما قرار می‌دهیم:

سوالات، بخش کلیدی ارتباط اثربخش است…

اینکه شما وقت بگذارید تا برای پرسش‌ها و پاسخ‌ها آماده شوید، برای موفقیت شما ضرورت است.

با خودتان از قبل طی کنید که قرار است سوالات را در حین سخنرانی جواب بدهید یا در پایان آن؟ درباره مزایا و معایب هر روش، در متن مقاله بالا کلی توضیح داده‌ایم.

احترام به سوال کننده‌ها را فراموش نکنید…

بهتر است از اسم و فامیل فرد استفاده کنید. مخاطبین معمولاً خوششان می آید اسمشان را صدا بزنید.

شنونده خوبی برای سوالات باشید. اول خوب گوش کنید، صبر کنید و پاسخ مناسب بدهید.

4 شیوه گفتیم برای موقعی که بلد نیستیم سوال مخاطب را جواب بدهیم.

در مورد آنچه نمی‌دانید صادق باشید…

وقت را به دقت مدیریت کنید. آیا در حین سخنرانی به سوالات جواب می‌دهید یا در انتها؟ مزایای هریک چیست؟

بپرسید: آیا مطلب به خوبی برای شما جا افتاده است یا خیر؟

در طول روند سخنرانی، کنترل را از اول تا آخر حفظ کنید…

منابع این مقاله:

کتاب «خودآموز سخنرانی» و دوره بلندمدت مدرسه استادی

بسته جامع سخنرانی و فن بیان

برای کسانی که امکان حضور در دوره جامع را ندارند، اما میخواهند فن بیان حرفه‌ای و قدرتمند داشته باشند.

اطلاعات تکمیلی، کلیک بر روی عکس زیر: